<b>Allah’ın Varlığını Aklen Bilmeye İlişkin Mâtürîdî'nin Gâye ve Nizam Delili</b> / <i>The Argument of Hikmah and Tadbir to Prove The Existence of God According to al-Maturidi</i>
DOI:
https://doi.org/10.7596/taksad.v3i4.414Anahtar Kelimeler:
Kalam- al-Maturidi- The Existence of God- Wisdom (al-Hikmah)- Tadbir- Teleological Argument- Kelâm- Mâtürîdî- Allah'ın Varlığının Delilleri- Hikmet- Tedbîr- Gâye ve Nizâm DeliliÖzet
Allah’ın Varlığını Aklen Bilmeye İlişkin Mâtürîdî'nin Gâye ve Nizam Delili
Öz
Mâtürîdî İslâm düşünce tarihinde önemli bir yere sahip bulunan düşünürlerden biridir. Öyle ki Mâtürîdî (333/944) Ebû Hanîfe geleneğinin en güçlü simasıdır ve Ehl-i Sünnet kelâmının kuruluşunda en büyük paya sahiptir. Mâtürîdî'nin düşüncesinde "hikmet" ve "tedbîr" kavramları çok önemli bir yere sahiptir, o Allah'ın varlığını bilmek için hikmet ve tedbîr terimleriyle ilşkilendirdiği gâye ve nizam delilini kullanmıştır. Ayrıca o kötülük (şer) olarak gördüğümüz şeyler dahil var olan tüm şeylerin "hikmet"in bir tezahürü olarak ortaya çıktığından bahsetmiştir. Mâtürîdî'nin düşünce sisteminde Allah'ın varlığı bilmek için kullanılan teleolojik delil ki doğadaki düzenlilik, güzellik ve tedbirin gözlemlerinden, analojik veya endüktif muhakemenin bazı türleri aracılığıyla ilerler, sonuç olarak bunlar bir tasarımcının (Allah) işi olmalıdır. Bu Makalede gâye ve nizam delili ile ilgili Mâtürîdî'nin evrendeki düzeni ispat etmeye yönelik ortaya koymuş olduğu argümanlar ayrı başlıklar halinde ele alınmış ve tartışılmıştır.
The Argument of Hikmah and Tadbir to Prove The Existence of God According to al-Maturidi
Abstract
Al-Maturidi is one of the foremost and most important thinkers in the history of Islamic thought. So that al-Maturidi (333/944) is the most powerful figure in Ebû Hanîfe School and has the biggest share in the establishment of Followers of Sunnah kalam. The "hikmah" (wisdom) and "tadbir" (order) concepts are very important terms in the thought of al-Maturidi. He used the argument of aim and order" (teleological argument) -that he links with the term hikmah and tadbir- to prove the existence of God. He also stated that all things, including even the bad things (malignity), come up for the appearance of a wisdom (hidden cause/hikmah). In the thinking of al-Maturidi the teleological argument is used to know the existence of God that teleological argument proceeds from observations of regularity, beauty and providence in nature, through some sorts of analogical or inductive reasoning to the conclusion that these must be the work of a designer, namely, God! The article is purpose and order related the evidence to prove the scheme in the universe of Mâtürîdî revealed that arguments have been addressed and discussed in separate titles.
Referanslar
Câhız, Ebû Osman Amr b. Bahr b. Mahbûb (1388/1969). Kitâbü'l-Hayevân, Beyrut: Dâru
İhyâi’t-Türâsi’l-Arabi. I-II.
Câhız (1988). Kitâbü'd-Delâil ve'l-i'tibâr ‘ale’l-halk ve't- tedbîr. Beyrut.
Çelebi, İlyas (2002). İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kâdî Abdülcebbâr. İstanbul: Rağbet
Yayınları.
Gazzâli, Ebû Hâmid (1986). el-Hikmet fi mahlûkâtillahi azze ve celle (Mecmûatu Resaili’l-
İmâm el-Gazzâlî içinde). Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye. I.
Gazzâli (1402 /1983). el-İktisâd fî’l-İ‘tikâd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Hayyât, Ebu’l-Huseyn (1957). el-İntisâr. (nşr. Nyberg). Beyrut.
Kant, Immanuel (1990), Critique of Pure Reason, (terc. Norman Kemp Smith), London.
Kaya, Mahmut (2002). Kindî: Felsefî Risaleler. İstanbul: Klasik Yayıncılık.
Kutluer, İlhan (1996). Akıl ve İtikad. İstanbul: İz Yayıncılık.
Kutluer, İlhan (1996). “Gâiyyet”. DİA. İstanbul. XIII. 292- 295.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed (2003). Kitâbü’t-Tevhîd. (nşr. Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Mâtürîdî (2002). Kitâbü’t-Tevhîd Tercümesi. (çev. Bekir Topaloğlu). Ankara: Türkiye
Diyanet Vakfı Yayınları.
Mâtürîdî (1970). Kitâbü’t-Tevhîd. (nşr. Fethullah Huleyf). Beyrut: Dârü’l-Maşrık.
Mâtürîdî (2006-2007). Te’vilâtü’l-Kur’ân. İlmî kontrol: Bekir Topaloğlu. İstanbul: Mizan
Yayınevi.
Öğük, Emine (2010). Mâtürîdî’nin Düşünce Sisteminde Şer-Hikmet İlişkisi. Ankara: Türkiye
Diyanet Vakfı Yayınları.
Özcan, Muttalip (2011). Aristoteles: temel kavramlar ve görüşler. Ankara: BilgeSu
Yayıncılık.
Ross, W. David (1995). Aristotle (with a new introduction by John L. Ackrill). 6 th ed.
London: Routledge.
Taylan, Necip (2000). Düşünce Tarihinde Tanrı Sorunu. İstanbul: Şehir Yayınları.
Topaloğlu, Bekir (1989). “Allah”. DİA. İstanbul. II.
Yavuz, Yusuf Şevki (2010). “Şer”. DİA. İstanbul. XXXVIII.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi'nde yayımlanan tüm çalışmalar Creative Commons 4.0 CC-BY lisansı ile lisanslanmıştır.
Bunları yapmakta özgürsünüz:
- Bu eseri her boyut ve formatta paylaşabilir — kopyalayabilir ve çoğaltabilirsiniz.
- Materyalden Adapte et — karıştır, aktar ve eserin üzerine inşa et
- her türlü amaç için, ticari amaç da dahil
Alttaki şartlar altında:
Atıf — uygun bilgiyi, lisansa linki, and ve değişiklik yapıldıysa değişiklik bilgisinivermelisiniz. Sizi veya kullanımınızı lisansörün onayladığı bilgisini içermemek kaydıyla, size uygun şekilde bu işlemleri gerçekleştirebilirsiniz.
AynıLisanslaPaylaş — Eğer materyali karıştırdınızsa, aktardınızsa ya da materyalin üzerine çalıştınızsa, ancak aynı lisans ile dağıtabilirsiniz.
- Ek sınırlamalar yoktur — Lisansın izin verdiği hakları başkaları üzerinde kanunlarla ya da teknolojiyikullanarak sınırlayamazsınız.