Irak Savaşı Sürecinde ve Sonrasında Yaşanan Gelişmelerin Türk-Amerikan İlişkilerine Etkisi
DOI:
https://doi.org/10.7596/taksad.v12i2.3283Anahtar Kelimeler:
Irak Savaşı, Tezkere Krizi, Süleymaniye Baskını, TerörÖzet
Türkiye, ABD’nin Orta Doğu başta olmak üzere Balkanlar, Kafkasya ve Orta Asya’ya yönelik politikalarını belirlerken öncelikle dikkate aldığı ülkelerden biridir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye ile ABD ilişkileri, devletlerin benimsedikleri ulusal güvenlik stratejileri ekseninde şekillenmiştir. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte Türkiye’nin başta ABD olmak üzere Batılı devletler açısından öneminin azaldığı yönünde görüşler öne sürülmüştür. ABD’nin Orta Doğu coğrafyasına yönelik politikaları kapsamında Irak’a yönelik giriştiği Birinci Körfez Savaşı sürecinde ve sonrasında Türkiye ABD’yi en çok destekleyen ülke olmuştur. ABD 2003 yılında Irak’a gerçekleştirdiği müdahale sürecinde Türkiye’den beklediği desteği görememiştir. Bu süreçte iki ülke arasında yaşanan 1 Mart Tezkere Krizi, Süleymaniye Baskını, ABD’nin Kuzey Irak’taki Kürt gruplarla kurduğu ilişkiler ve bu bölgede Türkiye’nin aleyhine yaşanan gelişmeler ilişkileri olumsuz yönde etkilemiştir. Türkiye’nin PKK ile mücadelesinde ABD’nin sergilemiş olduğu örgütü cesaretlendiren ve güçlendiren tutum Türk kamuoyunda ABD karşıtlığını üst seviyeye çıkarmıştır. ABD’nin Türkiye’nin ulusal güvenliğini ve toprak bütünlüğünü tehdit eden örgütlerle kurduğu ilişkiler Türkiye ile stratejik ortaklığının veya müttefikliğinin ciddi şekilde sorgulanmasına neden olmuştur. Irak’ta yaşanan savaşlara Suriye iç savaşı ve emperyalist ülkelerin bölgeye müdahalesi de eklenince, Türkiye’nin güney sınırında otorite boşluğu meydana gelmiştir. Bu doğrultuda ortaya çıkan siyasi belirsizlikler ve toplumsal karışıklıklar, komşuları Irak ve Suriye’nin olduğu gibi Türkiye’nin de toprak bütünlüğünü tehdit eder hale gelmiştir. Çalışmamızda, ABD’nin Irak’a müdahalesi sürecinde Türkiye ile arasında yaşanan Tezkere Krizi, Süleymaniye Baskını ve yarattığı etki, Irak’ın işgali sonucunda Kuzey Irak’ta yaşanan gelişmelerin Türkiye’nin PKK ile mücadelesine etkisi konuları ele alınmıştır. Konuyla ilgili, telif ve tetkik eserler ile ulusal basının yanı sıra askeri kaynaklardan da istifade ederek, bazı tarihsel tespit ve değerlendirmeler yapılmış, çeşitli önerilerde bulunulmuştur.
Referanslar
Arı, T. (2010). Yükselen Güç: Türkiye-ABD İlişkileri ve Orta Doğu. Bursa: Marmara Kitap Merkezi Yayıncılık.
Armaoğlu, F. (1997, Temmuz). Atatürk Döneminde Türk-Amerikan İlişkileri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi , XIII (38), s. 631-647.
Atmaca, A. Ö. (2013). Soğuk Savaş Sonrası Yeni Jeopolitik Dengeler: 1990'lı Yıllarda Türk-Amerikan İlişkileri. A. Ö. Atmaca, ve G. Erdem (Dü.) içinde, A.Haluk Ülman'a Armağan (s. 99-124). Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
Bal, İ. (2004). Türkiye-ABD İlişkileri ve 2003 Irak Savaşı'nın Getirdikleri. İ. Bal (Dü.) içinde, 21.Yüzyılda Türk Dış Politikası (s. 151-184). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Balbay, M. (2004). Irak Bataklığında Türk-Amerikan İlişkileri. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
Başbuğ, İ. (2007, Eylül 24). Kara Kuvvetleri Komutanı'nın Kara Harp Okulu Eğitim ve Öğretim Yılı Açılış Töreni Konuşması. Ankara: Kara Harp Okulu Basımevi.
Beriş, Y., ve Gürkan, A. (2002). Türk-Amerikan İlişkilerine Bakış: Ana Temalar ve Güncel Gelişmeler. TÜSİAD. Washington: TÜSİAD ABD Temsilciliği.
Bölükbaşı, D. (2008). 1 Mart Vakası Irak Tezkeresi ve Sonrası. İstanbul: Doğan Kitap Yayıncılık.
Caşın, M. H. (2003). Irak Harekatında Kuzey Cephesi Sendromu ve Türk-Amerikan İlişkilerinin Gelecekteki Olası Profilleri. Jeopolitik , 2 (5), s. 58-75.
Cumhuriyet. (1998, Ocak 5). Akdeniz'de Üçlü Tatbikat Başlıyor.
Cumhuriyet. (2003, Eylül 24). Bush Dünyaya Tehdit.
Erhan, Ç. (2009). 1960-1980 ABD ve NATO'yla İlişkiler. Ç. Erhan, ve B. Oran (Dü.) içinde, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Cilt I, s. 681-715). İstanbul: İletişim Yayınları.
Erimhan, A. (2004). Çuvaldaki Müttefik. İstanbul: Otopsi Yayınevi.
Fouskas, V. K. (2004). Balkanlar Orta Doğu Kafkasya Soğuk Savaş Sonrası ABD Politikaları. (A. Çakıroğlu, Çev.) İstanbul: Aykırı Yayıncılık.
Gürses, E. (1998). Milliyetçi Hareketler ve Uluslararası Sistem. İstanbul: Bağlam Yayınevi.
Hale, W. (2003). Türk Dış Politikası 1774-2000. (P. Demir, Çev.) İstanbul: Mozaik Yayınları.
Hürriyet. (2007, Ocak 13). PKK'ya 'Kürt İşçi Partisi' dedi.
Hürriyet. (2007, Nisan 8). Myers'ten 'çuval' Hatırlatması.
Jenkins, G. H. (2012). Occasional Allies, Enduring Rivals: Turkey’s Relations With Iran. Singapore: Central Asia-Caucasus Institute ve Silk Road Studies Program.
Kantarcı, Ş. (2003). ABD-Irak Savaşları Sırasında Türk-Amerikan İlişkileri ve ABD Kongresi'nde Türkiye'ye Yönelik Ermeni Lobi Faaliyetleri. Ermeni Araştırmaları , 3 (9), 76-93.
Kaymaz, İ. Ş. (2005a). Amerikan Devlet Sistemi ve Türk İmajı: Kıbrıs Barış Harekâtı ve Silah Ambargosu Örneği. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi , 5 (20), s. 105-131.
Kaymaz, İ. Ş. (2005). Arap – Kürt Karşıtlığı Temelinde Irak'ın Parçalanmasına Giden Yol ve Türkiye. Güvenlik Stratejileri Dergisi , 1 (1), s. 7-33.
Kaymaz, İ. Ş. (2007). Emperyalizmin "Kürt" Kartı. Gazi Akademik Bakış , 1 (1), 155-193.
Khan, A. (2021, December 19). Hidden Files Bare Military Failures in Deadly Strikes. The Newyork Times .
Larrabee, S. F. (2010). Troubled partnership: U.S.-Turkish relations in an era of global geopolitical. Santa Monica, California: Rand Corporation.
Milliyet. (2003, Mart 11). Afiyet Olsun Beyler.
Okur, M. A. (2008). Uluslararası Hukuk ve Irak Savaşı'nın Meşruiyeti. KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi , 10 (2), 9-27.
O'Leary, C. A. (2002, December). The Kurds of Iraq: Recent History, Future Prospects. Middle East Review of International Affairs , 6 (4), s. 17-29.
Oran, B. (2003). ABD'nin ve Türkiye'nin Irak ve Kürtleri Politikası. Birikim (168), 10-25.
Özdemir, H. (2008). Türkiye’nin “Sınır-Ülke” Niteliği: Farklı Stratejik Kültürler Arasında Türk Dış Politikası. Avrasya Etüdleri (33), 7-46.
Pehlivanoğlu, A. Ö. (2004). Orta Doğu ve Türkiye. İstanbul: Kastaş Yayınevi.
Radikal. (2003, Mart 11). Meclise ABD Markajı.
Radikal. (2003, Nisan 11). Şartlı Yardım Kabul Edilemez.
Rayburn, J., Sobchak, F., Godfroy, J., Morton, M., Powell, J., ve Zais, M. (2020). Irak Savaşı'nda ABD Ordusu 2003-2011. (C. K. Demir, S. Kavaklı, ve A. Sert, Çev.) Ankara: Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi Yayınları.
Solana, J. (1999). The Washington Summit: NATO Steps Boldly into the 21st Century. NATO Rewiew , 47 (1), s. 3-6.
T.C. Genelkurmay Başkanlığı. (2008, Şubat 29). Basın Açıklaması. Şubat 25, 2023 tarihinde https://web.archive.org/web/20081218182001/http:/www.tsk.mil.tr/10_ARSIV/10_1_Basin_Yayin_Faaliyetleri/10_1_Basin_Aciklamalari/2008/BA_25.html adresinden alındı.
Taşkıran, C. (2005). Türkiye-ABD: Güven Bunalımından Yeni Bir İşbirliğine mi? Avrasya Dosyası , 11 (2), 30-38.
Taşkıran, C., ve Çakmak, H. (2005). Kuzey Irak’ta Türk-ABD Politikaları ve PKK Terörü. Avrasya Dosyası , 11 (2), 73-81.
TBMM. (2003, Şubat 6). Tezkereler ve Önergeler. TBMM Tutanak Dergisi , 4 (32 nci Birleşim), 579-583. Ankara: TBMM.
TBMM. (2003, Mart 1). Tezkereler ve Önergeler. TBMM Tutanak Dergisi , 6 (39 uncu Birleşim), 114-133. Ankara: TBMM.
TBMM. (2007, Ekim 17). Tezkereler. TBMM Tutanak Dergisi , 2 (8 inci Birleşim) , 617-664. Ankara: TBMM.
Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi. (2007, Ekim 19). Beşşar Esad'ın Türkiye Ziyareti ve Bölgesel Güvenlik. Şubat 25, 2023 tarihinde TASAM Web Sitesi: https://tasam.org/tr-tr/icerik/700/bessar_esadin_turkiye_ziyareti_ve_%20bolgesel_guvenlik adresinden alındı.
Uslu, N. (2016). Çatlak İttifak: 1947'den Günümüze Türk-Amerikan İlişkileri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Uslu, N. (2006). Türk Dış Politikası Yol Ayrımında Soğuk Savaş Sonrasında Yeni Sorunlar, Yeni İmkanlar ve Yeni Arayışlar. İstanbul: Anka Yayınları.
Weitz, R. (2014). Turkey's New Regional Security Role: Implications for the United States. K. Hanson (Dü.) içinde, Turkey's Central Role in the Middle East, Evolving Global Ties and U.S. Relations (s. 1-84). New York: Nova Publishers.
Yavuz, C. (2007). Irak'a Müdahalenin 'G' Günü Geldi mi? 2023 (74), 20-29.
Yavuz, T. (2006). Çuvallayan İttifak. Ankara: Destek Yayınları.
Yetkin, M. (2004). Tezkere. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Zanotti, J. (2014). Turkey: Background and U.S. Relations. K. Hanson (Dü.) içinde, Turkey's Central Role in the Middle East, Evolving Global Ties and U.S. Relations (s. 85-145). New York: Nova Publishers.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Journal of History Culture and Art Research
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi'nde yayımlanan tüm çalışmalar Creative Commons 4.0 CC-BY lisansı ile lisanslanmıştır.
Bunları yapmakta özgürsünüz:
- Bu eseri her boyut ve formatta paylaşabilir — kopyalayabilir ve çoğaltabilirsiniz.
- Materyalden Adapte et — karıştır, aktar ve eserin üzerine inşa et
- her türlü amaç için, ticari amaç da dahil
Alttaki şartlar altında:
Atıf — uygun bilgiyi, lisansa linki, and ve değişiklik yapıldıysa değişiklik bilgisinivermelisiniz. Sizi veya kullanımınızı lisansörün onayladığı bilgisini içermemek kaydıyla, size uygun şekilde bu işlemleri gerçekleştirebilirsiniz.
AynıLisanslaPaylaş — Eğer materyali karıştırdınızsa, aktardınızsa ya da materyalin üzerine çalıştınızsa, ancak aynı lisans ile dağıtabilirsiniz.
- Ek sınırlamalar yoktur — Lisansın izin verdiği hakları başkaları üzerinde kanunlarla ya da teknolojiyikullanarak sınırlayamazsınız.
