İnsan-Mekân Etkileşimi Çerçevesinde Çanakkale Yöresi Türkülerinin Coğrafi Analizi
DOI:
https://doi.org/10.7596/taksad.v11i4.3202Anahtar Kelimeler:
Kültür- Türkü- Türkülerde Coğrafya- Çanakkale YöresiÖzet
Bu araştırma; Çanakkale yöresi sözlü kültür mirası ögelerinden olan türkülerin, insan-mekân etkileşimi çerçevesinde coğrafi analizini yaparak fiziki ve beşerî coğrafya unsurlarının türkü sözlerine yansıma durumunun incelenmesini amaçlamaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Yöre türküleri, belirlenen amaç çerçevesinde içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Çanakkale ilinin coğrafi konumu, köklü yerleşme tarihi ve kültürel zenginlikleri yörenin müzik kültürünü etkilemiştir. Yörenin müzik kültürü, Batı Anadolu ve Trakya-Rumeli ezgilerinin sentezlenme sahasıdır. Bu bağlamda Çanakkale yöresi; Kuzey Ege, Güney Marmara ve Trakya kültürel özelliklerinin bir kaynaşma alanı olarak değerlendirilebilir. Çanakkale yöresinde güçlü bir halk türküleri geleneğinin oluşmasında çeşitli faktörler etkili olmaktadır. Bu faktörlerin dikkat çekici bir bölümü, kültür coğrafyasının bir alt dalı olan müzik coğrafyasının ilgi alanına girmektedir. Bu faktörler; konum, mevki ve yer adları, yer şekilleri, hidrografik özellikler, ekonomik faaliyetler (tarım, hayvancılık ve balıkçılık), nüfus hareketleri ve ulaşımla ilgili motiflerden oluşmaktadır. Çanakkale yöresi türküleri, yerel kültür motifleri ve temalarını başarılı bir şekilde işlemiş olmalarıyla dikkat çekmektedir. Ayrıca Çanakkale yöresine ait türkülerin sözlerinde geçen fiziki, beşerî ve ekonomik coğrafya unsurları yöre coğrafyasının başarılı bir şekilde analiz edildiğini ortaya koymaktadır. Yöre türkülerinde yer alan coğrafya unsurlarının bir kısmının ise türkünün içeriği ile alakalı olmadığı, türkü söyleme geleneğine bağlı kalıp ifadeler olduğu tespit edilmiştir.
Referanslar
Aktepe, M. M. (1950). Osmanlı’ların Rumeli’de ilk fethettikleri Çimbi Kal’ası. Tarih Dergisi, 1(2), 283-307.
Aliağaoğlu, A. ve Yurt, B. (2021). Müzik coğrafyası üzerine bir araştırma: Manisa türküleri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(46), 781-797.
Aslan, E. (2021). Türk halk edebiyatı (7. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Atabay, M. (2005). 1877-1950 yılları arasında Çanakkale’ye göçler. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Sayı: 3, 92-107.
Atabay, M. (2006). Mübadelede Çanakkale. İ. G. Yumuşak (Ed.), Çanakkale I: Savaşı ve tarihi içinde (s. 605-611). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
Atalay, İ. ve Mortan, K. (2003). Türkiye bölgesel coğrafyası (2. Baskı). İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
Aykent, C. (2020). Doğu Trakya bölgesi halk müziğinde ritim kalıplarına dair bir inceleme. ERDEM İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Sayı: 79, 41-62.
Canbay, A. ve Satır, Ö. C. (2014). Çanakkale halk ezgileri. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları No: 107.
Canbay, A. (2015). Çanakkale müzik kültüründe geleneksel halk müziği. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl: 13, Sayı: 18, 667-683.
Canbay, A. (2021). Biga halk müziği kültürü: Kültürel kaynaşmanın müzikal yansıması. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl: 17, Sayı: 30, 121-146.
Çakır, Ö. (2003). Çanakkale Türküsü’nün öyküsü. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Sayı: 1, 13-35.
Dilçin, C. (1997). Örneklerle Türk şiir bilgisi. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 517.
Doğaner, S. (1994). Çanakkale Boğazı kıyılarının coğrafyası. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 29, 125-159.
Doğaner, S. (2013). Türkiye kültür turizmi. İstanbul: Doğu Kitabevi.
Doğaner, S. (2020, February 12). Marmara Bölgesi coğrafyası 2019-2020 [Web log post]. Retrieved from https://avesis.istanbul.edu.tr/sudogan/dokumanlar
Efe, R. (1994). Biga Yarımadası’nda neotektoniğin jeomorfolojik izleri. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 29, 209-242.
Elçin, Ş. (1986). Halk edebiyatına giriş. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 365.
Gökalp, Z. (1976). Türkçülüğün esasları. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
Gözler, K. (2006). Biga’da Doksanüç Muhaciri köylerinin kurulması: Yeniçiftlik köyü örneği. İ. G. Yumuşak (Ed.), Çanakkale I: Savaşı ve tarihi içinde (s. 571-594). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
Güleç, H. (2008). Ezine’de yöresel halk edebiyatı ürünleri ve Ezine manilerinde sosyal unsurlar. A. Akdemir vd. (Ed.), Çanakkale İli Değerleri Sempozyumu. Ezine Değerleri Sempozyumu içinde (s. 67-73). Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları, No: 86.
Gürsu, E. (2001). Biga: Fotoğraf ve belgeler ile ilçemizi tanıyalım. Biga: Biga Doğuş Gazetecilik ve Matbaacılık Yayını.
Harris, M. (1999). Theories of culture in postmodern times. California: AltaMira Press.
İbret, B. Ü. ve Önlen, M. (2020). Türklerde insan ve mekân (coğrafya) ilişkisi ve Türk kültüründe coğrafyanın etkisi. A. S. Bilgili (Ed.), Türk kültür coğrafyası içinde (s. 7-28). Ankara: Pegem Akademi.
Kaplan, M. (1997). Kültür ve dil (9. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Karpat, K. H. (2003). Osmanlı nüfusu (1830-1914), demografik ve sosyal özellikleri (B. Tırnakcı, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları No: 133.
Kefeli, E. (2009). Coğrafya merkezli okuma. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/1-I, 423-433.
Kumartaşlıoğlu, S. (2018). Afyonkarahisar/ Emirdağ türkülerinde coğrafya ve mekân unsurları. PALIMPSEST International Journal for Linguistic, Literary and Cultural Research, 3(5), 99-112.
Merçil, E. (2013). Müslüman-Türk devletleri tarihi (8. Baskı). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
Örge Yaşar, F. (2017). Biga ilçesinde köy adlarının kaynakları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(53), 165-182.
Öztürk, A. O. (1997). Çanakkale Türküsü 1917/18 tarihli bir derleme. Türk Lehçeleri ve Edebiyatı Dergisi, Sayı: 11, 83-87.
Öztürk, A. O. (2004). Çanakkale Türküsü’ne ilişkin. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Sayı: 2, 319-325.
Öztürk, A. O. (2006). Çanakkale Türküsü neden Çanakkale’nindir? İ. Erten (Ed.), Çanakkale dosyası: Çanakkale mercek altında içinde, (s. 80-83). Çanakkale: Aynalı Pazar Gazetesi Yayınları.
Sandal, E. K. (2007). Kahramanmaraş’ın üç mahallesinde karşılaştırmalı kültür coğrafyası açısından bir inceleme. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 473-486.
Sarı, A. (2008). Biga türküleri ve Biga yakın müzik hayatı üzerine. A. Akdemir vd. (Ed.), Çanakkale İli Değerleri Sempozyumu. Biga Değerleri Sempozyumu içinde (s. 215-242). Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları, No: 82.
Tanrıkulu, M. (2014). Coğrafya ve kültür. Ankara: Edge Akademi.
Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (1987). TRT Türk halk müziği repertuar kitabı. Ankara: Müzik Dairesi Başkanlığı Yayınları No: 32.
Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (2020). Beşeri coğrafya: İnsan, kültür, mekân (19. Baskı). İstanbul: Çantay Kitabevi.
Uğur, A. (2015). Müzik coğrafyası: Türkülerdeki coğrafya. Bilig, 74, 239-260.
Yaşar, O. (2001). Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı (Barış Parkı), yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 36, 171-201.
Yücel, S. (2009). Tüm türküler: En geniş türkü sözleri arşivi. Ankara: Alter Yayıncılık.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Journal of History Culture and Art Research
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi'nde yayımlanan tüm çalışmalar Creative Commons 4.0 CC-BY lisansı ile lisanslanmıştır.
Bunları yapmakta özgürsünüz:
- Bu eseri her boyut ve formatta paylaşabilir — kopyalayabilir ve çoğaltabilirsiniz.
- Materyalden Adapte et — karıştır, aktar ve eserin üzerine inşa et
- her türlü amaç için, ticari amaç da dahil
Alttaki şartlar altında:
Atıf — uygun bilgiyi, lisansa linki, and ve değişiklik yapıldıysa değişiklik bilgisinivermelisiniz. Sizi veya kullanımınızı lisansörün onayladığı bilgisini içermemek kaydıyla, size uygun şekilde bu işlemleri gerçekleştirebilirsiniz.
AynıLisanslaPaylaş — Eğer materyali karıştırdınızsa, aktardınızsa ya da materyalin üzerine çalıştınızsa, ancak aynı lisans ile dağıtabilirsiniz.
- Ek sınırlamalar yoktur — Lisansın izin verdiği hakları başkaları üzerinde kanunlarla ya da teknolojiyikullanarak sınırlayamazsınız.
