Beyond the Millennial Turkic Power in Iran: A Historiographical Review of Azerbaijanis’ Self-Defense
DOI:
https://doi.org/10.7596/taksad.v11i2.3142Anahtar Kelimeler:
İran, Azerbaycan, Güney Azerbaycan, Türk tarihi, bin yıllık Türk gücü, ulusal haklar, kendini savunma.Özet
Türk halklarını inceleyen birçok araştırmacı, bilimsel faaliyetlerinde her zaman İran Türklerine atıfta bulunmuş ve elbette Azerbaycan'ı İran Türklüğünün merkezi olarak görmüştür. Bu nedenle İran Türklerinden veya İran Türklüğünden bahsederken Güney Azerbaycan meselesini öne çıkarmak son derece önemlidir. Ancak Azerbaycan, sadece bin yıllık Türk gücü döneminde değil, bugün de İran Türklüğünün merkezi ve düşünen beynidir. İran'ın siyasi tarihi, Güney Azerbaycan'ın toplumda belirleyici bir rol oynadığını ve tüm İran Türklerine örnek olduğunu defalarca göstermiştir. Elbette tüm İran Türkleri üzerinde ideolojik ve kültürel etkisi olan Tebriz çevresi Güney Azerbaycan'ın ana merkezidir. 1925 yılında Ahmed Şah Kaçar'ın devrilmesinden sonra İran tahtına geçen Pehlevi hanedanı, hükümdarlığı boyunca toplumun her alanında Türk halklarına karşı ayrımcılık politikası izlemeye başlamıştır. Bu süreç, Pehlevilerin devrilmesinden sonra farklı bir şekil aldı. Ancak Azerbaycanlılar hiçbir zaman ulusal baskılara karşı sessiz kalmadılar ve haklarını korumak için onurlu bir şekilde savaştılar. Hem Pehlevi döneminde hem de İslam rejimin iktidara gelmesinden sonra İran'da yaşayan Azerbaycanlılar haklarını korumak için ciddi çaba sarf ettiler.
Referanslar
Afşarlı, T. (2005). “İran İslam Cümhuriyyetinin Etnik Politikalarına Genel Bir Bakış”. Güney Azerbaycan Sosyal, Kültürel ve Siyasal Araştırmaları Dosyası, S 5, pp. 97-102.
Ağaoğlu, A. (1941). İran ve İnkilabı. Ankara: Zerbamat basımevi.
Akşam kazetesi. Azerbaycan 100 Bin Kişilik Ordu Hazırlıyor. Sayı 146, Ocak 1946
Bayır, E. (2019). “Azerbaycan Milli Hükümeti (1945-46) ve Seyit Cafer Pişaveri”. Maduniyet Üç Aylık Ortadoğu İncelemeleri Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, pp. 129-139.
Baykara, H. (1978). İran İnkilabı ve Azatlık Hareketleri. İstanbul: Emek Matbaacılık Tesisleri.
Denghan, S.K. (2011). “Iranian Greens Fear Disaster As Lake Orumieh Shrinks: Football Chants and Street Protests Raise Profile of Fight to Save UNESCO-Listed Site”. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2011/sep/05/iran-greens-lake-orumieh-shrinks
Elling, R.C. (2008). “State of Mind, State of Order: Reaction to the Ethnic Unrest in the Islamic Republic of Iran”. Studies in Ethnicity and Nationalism, Vol. 8, No. 3, pp. 481-501.
FIDH. (2010). The Hidden Side of Iran: Discrimination Against Religious and Ethnic Minorities in Iran, Paris, Geneva, New York, 77th Sessions of the United Nations Committee on the Elimination of Racial Discrimination.
Haghdar, A. A. (2019). “Kazım Şeriatmedari ve Müslüman Halk Harekatı”. Maduniyet Üç Aylık Ortadoğu İncelemeleri Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 3, pp. 69-80.
İsalı, H. (2005). “Fars Milliyetçiliğinin Türk Karşıtı Kuramsal Çalışmaları: Azeri Dili ve Aran Teorileri”. Güney Azerbaycan Sosyal, Kültürel ve Siyasal Araştırmaları Dosyası, S 5, pp. 43-52.
Keskin, A. (2007). “İranda Azerbaycan-Türk Milliyetçiliği ve Karikatür Krizi”. Araz dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, pp. 4-8.
Keskin, A. (2005). “İranda Fars Milletçiliğinin Üç Dalgası: İranlılığa Giden Yol”. Güney Azerbaycan Sosyal, Kültürel ve Siyasal Araştırmaları Dosyası, S 5, pp. 21-41.
Kesrevi, A. (1304). Azeri ya Zebane Bastane Azerbaycan. Tehran: Enteşarat-e moəssese-ye matbuat-e Şərğ.
Mədətli, E. (2020). İranda Azərbaycan tarixi məsələləri, Bakı: Turxan NPB.
Mustafayev, V. (1998) Cənubi Azərbaycanda Milli Şüur. Bakı: AMEA Şərqşünaslıq İnstitutu.
Ören, A. K. (2019). “Urmu Gölü Neden ve Nasıl Kurudu”. Maduniyet Üç Aylık Ortadoğu İncelemeleri Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, pp. 85-100.
Ören, M. M. (1980). İran Türkleri Hürriyet Hareketleri. Girne: Mars Matbaası.
Sola, H. Y. (2009). Azərbaycan dər doure-ye Rezaşah. http://shirindil.blogfa.com/post/89
Sefizadeh, F. (2013). “The Dynamics of the Ethnic Identity in Iranian Azerbaijan”. The Journal of Pedagogy, Pluralism and Practise, Vol. 5, No. 1, Fall, pp. 55-75.
Souleimanov, E. and others. (2013). “The Rise of Nationalism Among Iranian Azerbaijanis: A Step Toward Iran’s Disintegration?” Middle East Review of International Affairs, Vol. 17. No. 1, Spring, pp. 71-91.
Swietochowski, T. (1995). Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Columbia University Press.
Tağıyeva, Ş. and others. (2000). Güney Azərbaycan. Bakı: Orxan.
Tetik, A. (2019) Teşkilat-ı Mahsusa (Umur-ı Şarkıyye Dairesi) Tarihi, 1914-1916. Cilt I, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
UNHCR. Constitution of the Islamic Republic of Iran, Article 15, The United Nations Refugee Agency, https://www.refworld.org/docid/3ae6b56710.html
Ünal, S. (2019). Yakın dönem İran tarihi: Azerbaycan Milli Hükümeti, 1945-1946. Ankara: Türk Tarih Kurumu yayınları.
Wimbush, S.E. (1980) Iran’s Ethnic Factions Threaten to Split the State. California, Santa Monica: The Rand Corporation.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2022 Journal of History Culture and Art Research
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi'nde yayımlanan tüm çalışmalar Creative Commons 4.0 CC-BY lisansı ile lisanslanmıştır.
Bunları yapmakta özgürsünüz:
- Bu eseri her boyut ve formatta paylaşabilir — kopyalayabilir ve çoğaltabilirsiniz.
- Materyalden Adapte et — karıştır, aktar ve eserin üzerine inşa et
- her türlü amaç için, ticari amaç da dahil
Alttaki şartlar altında:
Atıf — uygun bilgiyi, lisansa linki, and ve değişiklik yapıldıysa değişiklik bilgisinivermelisiniz. Sizi veya kullanımınızı lisansörün onayladığı bilgisini içermemek kaydıyla, size uygun şekilde bu işlemleri gerçekleştirebilirsiniz.
AynıLisanslaPaylaş — Eğer materyali karıştırdınızsa, aktardınızsa ya da materyalin üzerine çalıştınızsa, ancak aynı lisans ile dağıtabilirsiniz.
- Ek sınırlamalar yoktur — Lisansın izin verdiği hakları başkaları üzerinde kanunlarla ya da teknolojiyikullanarak sınırlayamazsınız.
