<b>TÜRKİYE SELÇUKLULARI DÖNEMİNDE ANADOLU’DA MU’TEZİLE EKOLÜNÜN VARLIĞI</b> / Existence of Mu’tezilite School in Period of Seljuk Turks
Keywords:
Türkiye Selçukluları, Mu’tezile, Hanefilik, Turkey Seljukides, Mu'tazila, Hanefi, Mutazilisme, Seldjoukides, Mutazilizme en Anatolie, المعتزلة ، السجقة ، المعتزلة في اPناضول.Abstract
TÜRKİYE SELÇUKLULARI DÖNEMİNDE ANADOLU’DA MU’TEZİLE EKOLÜNÜN VARLIĞI
Özet
Bilindiği gibi Selçuklular, Sünnî ekollerden Hanefîlik mezhebine mensupturlar. Hanefîlerin önemli bir kısmı Maturidîlik ortaya çıkmadan önce Mu’tezile mezhebinin görüşlerini kabul etmiştir. Hanefîliğin rey ekolü olması, bu konuda önemli bir rol oynamıştır. Dönemin kaynaklarının verdiği bilgilere göre, özellikle Harezm bölgesi Hanefîleri aynı zamanda Mu’tezile’ye mensupturlar. Bu nedenle başta Harezm bölgesinden olmak üzere, Horasan ve Maveraünnehir bölgesinden çok sayıda Hanefî-Mutezilî alim, özellikle Moğol istilası önünden kaçarak Anadolu’ya gelmiştir. Ayrıca, bazı Selçuklu sultanları da Hanefîlikle birlikte Mu’tezile mezhebine mensup olmuşlardır. Böylece Anadolu’da Mu’tezile ekolü ortaya çıkmıştır. Ancak çeşitli sebeplerle bu ekol kendini gösterememiştir. Makalemizde bunun nedenleri üzerinde de durulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Anadolu, Türkiye Selçukluları, Mu’tezile, Hanefilik.
Existence of Mu’tezilite School in Period of Seljuk Turks
Abstract
As it is known, Seljuks belong to “Hanafi madhab” that is from Sunnite schools. Before Maturidiyya Sect didn’t occured, an important part of Hanafis adopted Mutazilite sect’s wiev. That Hanefi is “rey school” played an important role in this regard. According to the information sources of the period, especially Mu'tazilites in Khwarezm region, at the same time belong to the Hanafis. For this reason, especially in region of Khwarezm, in regions of Khorasan and Transoxiana many Hanafi-Mutezilite scholars which has escaped in front of the Mongol invasion have came to Anatolia. In addition, some Seljuk sultans belong to both Hanefi and Mu'tazila. Thus in Anatolia Mu'tazila school emerged. However, for various reasons this school can’t show himself in Anatolia. In this article, it were also discussed for the reasons of this.
Key Words: Anatolia, Turkey Seljukides, Mu'tazila, Hanefi.
L’Existence de l’Ecole Mu‘tazilite à l’Epoque des Turcs Seldjoukides
Résumé
Comme on le sait, les Seldjoukides appartiennent à l’Ecole Hanafite, une des écoles de l'Islam sunnite. Avant l’émergence de l’école Ma‘turidite, la plupart des Hanafites ont adopté les opinions de l’école Mutazilite. Le fait que l’école Hanafite fait partie des écoles de l’opinion (ra’y) a joué un rôle important. Selon les informations des sources de l’époque, les Hanafites, plus précisément ceux de la région de Khârezm, appartiennent aussi à l’école Mutazilite. De ce fait, de nombreux savants Hanafites-Mutazilites venant de Khorasan, Transoxiane et plus particulièrement de Khwarezm sont arrivés en Anatolie à cause de l’invasion mongole. En outre, certains Sultans seldjoukides étaient Mutazilites ainsi qu’ils étaient Hanafites. L’école Mutazilite est apparue ainsi en Anatolie mais, pour diverses raisons, elle n’a pas pu se développer. Dans cet article, nous avons aussi parlé des raisons qui ont conduit à cette situation.
Mot-Clés : Mutazilisme, Seldjoukides, Mutazilizme en Anatolie.
وجود مذهب المعتزلة بالأناضول في العهد السلاجقة التركية
ملخص
كما هو معروف فإن السلاجقة كانوا منتمين إلى المذهب الحنفي السني. وكان مُعظم الحنفيين قد شاركوا في آراء المعتزلة قبل ظهور مذهب الماتريدية. فإن كون الحنفية على أنها من أهل الراي قد لعبت دوراً هاماً في هذا الصدد. ووِفقا للمصادر العلمية فإن الحنفية وخاصة الذين عاشوا في منطقة خوارزم كانوا منتمين إلى المعتزلة. ولذلك فإن كثير من العلماء الحنفيين المعتزليين قد فروا من منطقة الخراسان ومنطقة ماوراء النهر ولا سيما من منطقة الخوارزم بسبب الغزو المغولي وأتو إلى الأناضول. وبالإضافة إلى ذلك فإن بعض السلاطين السلاجقة كانوا منتمين إلى المذهبَيْن المعتزلي والحنفي معاً. وهكذا نشأت مذهب المعتزلة في الأناضول. ومع ذلك فإن هذا المذهب ولأسباب مختلفة لم تستطع إظهار نفسه. في هذه المقالة نوقشت تلك الأسباب.
كلمات البحث:المعتزلة ، السلاجقة ، المعتزلة في الأناضولReferences
Affan Saljuk. (1977). “Saljuqid Period and the Persian Historioghraphy”. Islamic Culture,
Haydarabad-Deken.
Bayram, Mikail. (2010). “Alaaddin Keykubad’ın Đlmî Şahsiyeti”. I.Alaaddin Keykubad ve
Dönemi Sempozyumu Bildirileri, Konya.
Bayram, Mikail. (2005). “Danişmend Oğulları’nın Dinî ve Millî Siyaseti”, Selçuk
Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sa:18.
Chronique de Michel le Syrien, (1905). ed. et trad.: J.B.Chabot, Paris.
Ebû’l-Ferec, Gregory Bar Hebraeus. (1945). Ebû’l-Ferec Tarihi, çev.: Ömer Rıza Doğrul,
Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
El-Leknevî, Muhammed Abdu’l-Hayy. (1998). el-Fevâidü’l-Behiyye fî Terâcimi’l-Hanefiyye,
Beyrut.
Er-Râvendî, Muhammed b. Ali b. Süleyman . (1957). Râhatu’s-Sudûr ve Âyet-üs-Sürûr
(Gönüllerin Rahatatı ve Sevinç Alameti), çev.: Ahmed Ateş, Ankara: Türk Tarih
Kurumu Yayınları.
Evliya Çelebi, Tam Metin Seyahatnâme,sad.:Tevfik Temelkuran-Necati Aktaş, Đstanbul.
Hasluck, F. W.. (1929). Christianity and Islam under the Sultans, Oxford.
Đbn Ebî’l-Vefâ, Ebû Muhammed Abdulkadir b. Ebî’l-Vefâ Muhammed b. Muhammed.
(1993). el-Cevâhiru’l-Mudiyye fî Tabakâti’l-Hanefiyye, nşr. Abdülfettâh Muhammed
el-Hulv, Riyâd.
Đbnu Battûta (1333-1335). Seyahatnâme-i Đbni Battuta (Tuhfetu’n-Nuzzâr fî Garâibi’l-Emsâr
ve Acâibi’l-Esfâr), çev.: Mehmed Şerif, Đstanbul.
Đbnu’l-Adîm. (1987) Buğyetü’t-Taleb fî Târîhi Haleb, nşr.: Süheyl Zekkâr.
Đbnu’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. el-Cevzî. (1992). el-Muntazam fî Târîhi’lMulûk
ve’l-Ümem, Beyrut.
Đbnu’l-Esîr. (1963). et-Târîhu’l-Bâhir fî’d-Devleti’l-Atabekiyye, Mısır.
Đbnü’l-Esîr, ‘Izzuddîn Ebû’l-Hasan Ali b. Ebî’l-Kerem Muhammed b. Muhammed
Abdilkerîm (1966). el-Kâmil fî’t-Târîh, Beyrut.
Kara, Seyfullah. (2007). Büyük Selçuklular ve Mezhep Kavgaları, Đstanbul: Đz Yayıncılık.
Kazvînî, Zekeriyya b. Muhammed b. Mahmud. Âsâru’l-Bilâd ve Ahbâru’l-Đbâd, Beyrut.
Madelung, Wilferd F.. (2003). “Mâturîdîliğin Yayılışı ve Türkler”, Đmam Mâturîdî ve
Mâturîdîlik. nşr.: Sönmez Kutlu, Ankara: Kitabiyat Yayınları.
Neşrî, Mehmed. (1949). Kitâb-ı Cihan-Nûma, nşr.: Faik Reşit Unat - Mehmet A. Köymen,
Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Turan, Osman. “Kılıç Arslan II”, ĐA, VI, Đstanbul.
Wittek, Paul (1999). Menteşe Beyliği, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
All papers licensed under Creative Commons 4.0 CC-BY.- Share — copy and redistribute the material in any medium or format
- Adapt — remix, transform, and build upon the material for any purpose, even commercially.
Under the following terms:
Attribution — You must give appropriate credit, provide a link to the license, and indicate if changes were made. You may do so in any reasonable manner, but not in any way that suggests the licensor endorses you or your use.
- No additional restrictions — You may not apply legal terms or technological measures that legally restrict others from doing anything the license permits.