<b>Bitlis’te Geleneksel Gej Dokumacılığı </b> / <i>Traditional Gej Weaving in Bitlis</i>
Anahtar Kelimeler:
Gej- Dokuma tezgâhı- mekikli dokuma- şal-şapik- el sanatı- loom- with shuttle weaving- handicraft.Özet
Öz Bitlis ve çevresinde keçi ve keçi kılına gej adı verilmektedir. Keçi kılından yapılan dokumalara da gej denilmektedir. Tarihi çok eskilere dayanan bu dokuma sanatı Bitlis’in kırsal kesimlerinde 25 sene öncesine kadar varlığını devam ettirmiştir. Günümüzde örneklerine sadece arşivlerde rastlanmaktadır. Bu çalışmada, gej dokumacılığının geçmişi, günümüzdeki durumu, gej dokumalarının dokuma tekniği, kullanılan araç ve gereçler, ürünlerin renk ve desen özellikleri incelenmiştir. Gej dokuma tezgâhı, 2 ayak, 2 gücülü, mekikli, çukur tezgâhlardır. Bir mekikli el dokuması olan gej, tiftik keçisinin kılları ile dokunan, mekik sayısına göre kalitesi değişen, kışın sıcak, yazın serin tutmasıyla bilinen, yöreye mahsus bir kumaştır. Yörede bu dokumadan giyilen erkek kıyafetine şal şapik adı verilmektedir. Gej, iki renk ya da tek renk dokunmaktadır. Yapılan araştırmalarda Bitlis Etnoğrafya müzesinde ve Bitlis Halk Eğitim Merkezinde gej dokuma örneklerine rastlanmıştır. Gej kumaşını günümüzde dokuyan usta kalmamıştır. Gej dokumacılığı özel sektör ve yerel yönetimlerin desteğiyle Bitlis’te yeniden canlandırılmalı ve tekstil piyasasındaki yerini almalıdır. Abstract The goat and goat hair is called as gej around Bitlis, Turkey. The weaving which is made of goat hair is also called as gej. The art of weaving root in ancient times of Bitlis has continued its existence in rural areas until 25 years ago. Today, examples are to be found only in archives. In this study, gej weaving art, its technical characteristics, color and design features, existing sources and models are examined. The gej loom is a kind of pit looms which are bipedal, double-powered and shuttle. Gej, which is a hand-woven with shuttle, is a clothing material with woven by mohair goat hair, varying quality to the number of sit-ups and known for being warm in winter and cool in summer that is exclusive to the region. The men costume woven by that fabric is called as "şal şapik" in this area. Gej has been woven in two-colors or a single color. Patterns of Gej weaving were found in Bitlis Ethnography Museum and Public Education Center. Today, there is no master weaver of Gej fabric. Gej weaving should be revived in Bitlis with the support of the private sector and local governments and take place in the textile market.Referanslar
Anonim, (t.y.). Halk Oyunlarımız ve Giysilerimiz, T.C. Başbakanlık Gençlik ve Spor Genel
Müdürlüğü Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı.
Bitlis Haritası, (http://www.uyduharita.org/bitlis-haritasi-resimleri, [10.05.2013]).
Çelebi, Cesim (1999). Vadideki Güzel Şehir Bitlis, Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı Yayınları:
, Ankara.
Çelebi, Cesim (2001). Yok Olmaya Yüz Tutmuş Bir El Sanatı: Şal-Şapik (Gej) Dokuma, Gap
Çerçevesinde Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, 12-13 Ekim 2001, T.C. Kültür
Bakanlığı, Ankara, s.39-42.
ÇELİK, Adem (2006), “Bitlis Yöresi El Dokumalarında “Gej”in Tanıtımı”, I. Van Gölü
Havzası Sempozyumu, Van, s.341-346.
Deniz, Bekir (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Atatürk Kültür
Merkezi Yayını 215, Ankara.
Karakelle, Ayşegül (2012). “Erzurum’un Kültürel Mirası (Ehram)”, Batman Üniversitesi
Yaşam Bilimleri Dergisi, C.1, S.1, s.87-103, http://www.yasambilimleridergisi. com
/makale/pdf/1356125352.pdf , (25.04.2013).
Keskin, Nuray; Gündoğan, Melek Arpacı ve Öztürk, Özcan (2013). Buldan Dokumacılığının
Tarihsel Süreç İçerisinde Ülkemizdeki Yeri, http://www.kmyo.duzce.edu. tr/kmyo/myos/
pdf/MYO_ OS_3007.pdf, (25.04.2013).
Soysaldı, Aysen (2009). Düz Dokuma Teknikleri ve Teknik Desen Çizimleri. Atatürk Kültür
Merkezi Yayınları 379, Ankara.
Şaşmaz, Musa (2004). Kürt Musa Bey Olayı (1883-1890) Kitabevi yayınları, İstanbul.
Tiyenşan, Nejla Eken (2005). Bitlis Folkloru ve Örnekleri, Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı
Yayınları:3, Ankara.
Yağan, Şahin (1978). Türk El Dokumacılığı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Yandımata, Figen (1984). “Halı Teknolojisi”, I. Ulusal El Sanatları Sempozyumu, İzmir,
s.422-440.
Kaynak Kişiler
Kaplan, Nurettin. “Bitlis Yöresi Gej Dokumaları” konulu görüşme, Hizan, (17 Mayıs 2012).
Koçer, Selehattin. “Bitlis Yöresi Gej Dokumaları” konulu görüşme, Bitlis, (20 Haziran 2012).
Karabulut, Halit. “Bitlis Yöresi Gej Dokumaları” konulu görüşme, Hizan, (12 Nisan 2012).
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi'nde yayımlanan tüm çalışmalar Creative Commons 4.0 CC-BY lisansı ile lisanslanmıştır.
Bunları yapmakta özgürsünüz:
- Bu eseri her boyut ve formatta paylaşabilir — kopyalayabilir ve çoğaltabilirsiniz.
- Materyalden Adapte et — karıştır, aktar ve eserin üzerine inşa et
- her türlü amaç için, ticari amaç da dahil
Alttaki şartlar altında:
Atıf — uygun bilgiyi, lisansa linki, and ve değişiklik yapıldıysa değişiklik bilgisinivermelisiniz. Sizi veya kullanımınızı lisansörün onayladığı bilgisini içermemek kaydıyla, size uygun şekilde bu işlemleri gerçekleştirebilirsiniz.
AynıLisanslaPaylaş — Eğer materyali karıştırdınızsa, aktardınızsa ya da materyalin üzerine çalıştınızsa, ancak aynı lisans ile dağıtabilirsiniz.
- Ek sınırlamalar yoktur — Lisansın izin verdiği hakları başkaları üzerinde kanunlarla ya da teknolojiyikullanarak sınırlayamazsınız.