Ibn Arabi, Malami-Bayrami Dervish Order and the 17th Century Ottoman Balkans / İbn Arabî, Melamî-Bayrâmî Tarikatı ve 17 Yüzyılda Osmanlı Balkanları
DOI:
https://doi.org/10.7596/taksad.v6i6.1224Anahtar Kelimeler:
Ibn Arabi- Sufism- Ottoman- Balkans- Malami-Bayrami- İbnü‘l-Arebî- Tasavvuf- Osmanlı- Balkanlar- Melami-Bayrami.Özet
Abstract
The controversy concerning the spiritual legacy of Muhy al-din ibn ‘Arabi (d. 1240) in the intellectual life of the Ottoman Empire reached its peak in the first decades of the 17th century. It is only natural that the most important protagonists in the related discourse were members of dervish orders whose teachings were more deeply influenced by the work of the magister magnus, Halwati and Bayrami in particular. The same years also witnessed an endeavour on the part of Malami-Bayrami order to be reconciled with the state authorities and the orthodox ulema, and to regain its prestige which had been seriously imperilled by a chain of trials and eventual persecution of its heterodox protagonists Isma’il Ma’shuqi (d. 1538), Husam al-din Anqarawi (d. 1557), and lastly Malami qutb Hamza Bali (d. 1573) and his Bosnian followers. Especially active were two Balkan murids of Hamza Bali’s successor Hasan Qabaduz (d. 1601): Husayn Lamakani (d. 1625), and ‘Abd Allah Bosnawi (d. 1644). The latter was the most fervent defender of Ibn ‘Arabi and apologist of wahdat al-wujud among his Ottoman contemporaries, and was generally known as commentator of Ibn ‘Arabi’s magnum opus Fusus al-Hikam.
Öz
Muhyuddîn ibn ‘Arabi’nin (ö. 1240) Osmanlı İmparatorluğu’nun entelektüel hayatında bıraktığı manevi mirası üzerine tartışmalar 17. yüzyılın ilk on yılında zirveye ulaşmıştır. İbn-i Arabi’nin öğretilerinde, Şeyh-i Ekber’in eserinin en fazla etki bıraktığı tarikatların (özellikle Halvetî ve Bayrâmî) üyelerinin, ilgili diyalogda en önde gelenler arasında olmaları gayet doğaldır.
Söz konusu dönem Melamî-Bayramî tarikatının devlet otoritesi ve ulema ile barışma teşebbüsüne denk gelmekteydi. Adı geçen tarikatın itibar kazanmasında Hamza Bali’nin halifesi Hasan Kabaduz (ö. 1601)’un Balkan asıllı müritleri olan Hüseyin Lamekani (ö. 1625) ve Abdüllah Bosnevi (ö. 1644) önemi büyüktür. Ibn ‘Arabi’nin Osmanlı Devleti’ndeki çağdaşları arasında vahdet-i vücûdun en önemli savunuculardan sayılan Abdüllah Bosnevî, İbnü ‘l-Arebî’nin başyapıtı Fusûsu‘l-Hikem’ın şarihi olarak alelumum ün kazanmıştır.
Referanslar
Abdulah-efendija Bošnjak (2011). Tumačenje dragulja poslaničke mudrosti. (Translated by Rešid Hafizović). Sarajevo: Ibn Sina.
Atay, H. (1987). İlmî Bir Tenkit Örneği Olarak İbn Kemal Paşa’nın Muhyiddin b. Arabî Hakkında Fetvâsı. Şeyhülislam İbn Kemal Sempozyumu, Tebliğler ve Tartışmalar. Ankara: Türkiye Diyânet Vakfı, pp. 267.
Bašagić, S. (1912). Bošnjaci i Hercegovci u islamskoj književnosti. Sarajevo: Zemaljska štamparija.
Ćehajić Dž. (1982). Šejh Abdullah Bošnjak “Abdi” bin Muhamed al-Bosnevi. Zbornik radova ITF u Sarajevu (Vol 1, pp.76-83). Sarajevo.
Davud el-Kayseri (2015). Mukaddemat. Fususu’l Hikem’e Giriş. Istanbul: İnsan Yayınları.
Davud-i Qaysari. (1300 h.). Matla’ Husus al-Kilam fî Ma’ani Fususi al-Hikam. Bombay.
Dindar, B. (1975). Scheich Badr al-Din Mahmud et ses Waridat (PhD Thesis). Paris.
Ernst, C. (1985). Controversies over Ibn ‘Arabîs Fusûs: The Faith of Pharaoh. Islamic Culture (Vol 59, pp. 259-66)
Hafizović, R. (1987). Ali dede Bošnjak i njegova filozofsko-sufijska učenja (PhD Thesis, University of Sarajevo).
Ibn al-Jawzī, Abū al-Faraj ʻAbd al-Raḥmān ibn ʻAlī, & Hamdan, H. (2014). The devil's deceptions: Being a translation of his masterpiece 'Talbīs iblīs'. Birmingham: Dār as-Sunnah.
Ibn Taymiyya, Taki al-din (1381-86 h.) Majmu’at Fatawa. Riyad.
Ibn Teymiyye (2007). Vahdet-i Vücudçü Hezeyanlara İbn Teymiyye’nin Cevabı. (Translated by M. Beşir Eryarsoy). Istanbul: Ümmülkura Yayınevi.
Ilić, S. (1999). Hüseyin Lāmekānī. Ein osmanischer Dichter und Mystiker und sein literarisches Werk. Wiesbaden: Harrassowitz.
Ilić, S. (2003). Lâmekânî Hüseyin Efendi. In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Vol. 27, pp. 94-95). Istanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Isma’il Haqqi Bursevi (1986-91). Commentary on Fusus al- Hikam by Muhyiddin Ibn ‘Arabi (Ed. Bulent Rauf et al., 4 vols). Oxford/Istanbul: Muhyiddin Ibn ‘Arabi Society.
Kartal A. (1994). Bursa’da Bosnali bir Melâmî Abdullah Bosnevi. Hayatı, Eserleri ve Bir Kasidesi. TC Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Vol. 6, pp. 297-311). Bursa.
Kasumović, I. (1981). Traktat o transcedentnom ljudstvu Ali-dede Bošnjaka. Prilozi za orijentalnu filologiju. (Vol. 31, pp. 99-110). Sarajevo.
Katip Çelebi (2008). Mizanü’l-Hakk Fi İhtiyari’l-Ehakk (Translated by Süleyman Uludağ and Orhan Şaik Gökyay). Istanbul: Kabalcı Yayınları.
La’lizade, Abdülbâkî (2001). Aşka ve Aşıklara Dair / Melami Büyükleri-Sergüzeşt. Istanbul: Furkan.
Ms. Berlin, Staatsbibliothek, Ms. or. oct. 2761.
Ms. Istanbul, Millet Ktp., Emiri Şer'iyye 1051.
Ms. Istanbul, Süleymaniye Ktp., Halet Ef. 800.
Ms. Sarajevo, Gazi Husrev-begova biblioteka 3049.
Ms. Vaticano, Biblioteca Vaticana, Vat. Turco 335.
Shelley, C. (1995). Abdullah Effendi. Commentator of the Fusûs al-Hikam. Journal of the Muhyiddin Ibn ‘Arabi Society. (Vol 17). Oxford.
Tahir. M. (1333 h.). Osmanlı Müellifleri. (Vol. 1, pp. 43-46). Istanbul: Matba’a-yı ‘Âmire.
Tek, A. (2007). Melâmet Risaleleri, Bayrami Melâmiliğine Dair. Bursa: Emin Yayınları.
Tek, A. (2008). Ibnü’l-‘Arabî’yi Müdâfaa Amacıyla Kaleme Alınan Fetvâlar. Tasavvuf (Vol 9/21, pp. 281-301).
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi'nde yayımlanan tüm çalışmalar Creative Commons 4.0 CC-BY lisansı ile lisanslanmıştır.
Bunları yapmakta özgürsünüz:
- Bu eseri her boyut ve formatta paylaşabilir — kopyalayabilir ve çoğaltabilirsiniz.
- Materyalden Adapte et — karıştır, aktar ve eserin üzerine inşa et
- her türlü amaç için, ticari amaç da dahil
Alttaki şartlar altında:
Atıf — uygun bilgiyi, lisansa linki, and ve değişiklik yapıldıysa değişiklik bilgisinivermelisiniz. Sizi veya kullanımınızı lisansörün onayladığı bilgisini içermemek kaydıyla, size uygun şekilde bu işlemleri gerçekleştirebilirsiniz.
AynıLisanslaPaylaş — Eğer materyali karıştırdınızsa, aktardınızsa ya da materyalin üzerine çalıştınızsa, ancak aynı lisans ile dağıtabilirsiniz.
- Ek sınırlamalar yoktur — Lisansın izin verdiği hakları başkaları üzerinde kanunlarla ya da teknolojiyikullanarak sınırlayamazsınız.