Vahdet-i Vücûd Düşüncesini Açıklamada Halı Sembolizmi ve Muhyiddin-i Rûmî’nin Temsîl-i Kālîçe İsimli Risâlesi / The Symbolism of the Rug (Qalicha) to Expound the Doctrine of the Unity of Being and Muhyiddin al-Rumi's treatise "Tamthil Qalicha"

Authors

  • Hür Mahmut Yücer Karabuk University

DOI:

https://doi.org/10.7596/taksad.v6i3.894

Keywords:

Muhyiddin er-Rûmî, Vahdet-i vücut, Tenezzülât-ı seb’a, Sembolizm, halı sembolizmi, Temsil-i Kālîçe, Muhyiddin al-Din al-Rumi, Wahdat al-wujud, Tanazzulat sab’a, Symbolism, The symbolism of carpet, Tamthil qalicha.

Abstract

Abstract

In the Islamic thought, Wahdat Wujud (The Unity of Being) is generally defined as a doctrine which discusses the transition of the real being (the absolute being) to the methaphorical (the relative) one, its formation and quality. By means of this doctrine, questions concerning the relations of Allah, the universe and human being are answered and many obscure issues found in the Holy Qur'an and the hadiths become intelligible.

In the center of the doctrine of the Unity of Being occur the categories of being such as maratib al-wujud (the ranks of being), hadarat khamsa (the five presences) and tanazzulat sab'a (the seven condescensions). The categories of being have been long dealt with in a similar manner in almost every corner of the Islamic World through explanatory works like those in the form of sharh (commentary). In order to facilitate the comprehension of the subject in question a number of symbolisms such as seed and tree, point and letter, steam and ice, mirror and dream (shadow) have been utilised. The symbolism of the rug (qalicha) which is focused by the present study has not been studied or drawn attention to until today. Thus Muhyi's treatise, Tamthil Qalicha is quite compelling. This study firstly endeavors to elucidate the symbolism of the rug and then presents a Turkish transliteration of the said treatise of Muhyi, Tamthil Qalicha.

Öz

Vahdet-i vücûd, İslam düşüncesinde en genel anlamıyla hakîki varlıktan mecâziye geçişi, kılınış (ca’liyet) ve nasıllığı anlatan nazariyenin adıdır. Bu nazariye ile Allah-âlem-insan münasebeti hakkında sorular karşılıklarını bulurve Kur’ân-ı Kerîm ve hadislerde geçen birçok müteşabih konu anlaşılır hale gelir. Vahdet-i vücud nazariyesinin ana çatısını merâtibü’l-vücûd, hazerât-ı hams, tenezzülât-ı seb’a gibi farklı isimlerle ifade edilen varlık kategorileri oluşturur. Varlık mertebeleri tarih boyunca İslam dünyasının her bölgesinde benzer tarzda açıklanmaya çalışılmış ve üzerine şerhler yazılmıştır. Anlatının daha iyi kavranabilmesi için çekirdek-ağaç, nokta-harf, buhar-buz, ayna-hayal (gölge) gibi bir takım sembolik anlatım tarzları tercih edilmiştir. Bu çalışmanın konusunu teşkil eden halı sembolizmi/metaforu üzerine farklı şekillerde dikkat çekilmiş olsa da bu güne kadar herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bu konuda Muhyî’nin Temsîl-i Kālîçe isimli risalesi oldukça ilgi çekicidir.

Çalışmamızın başında halı sembolizmini açıklamaya çalışacağız. Daha sonra Temsîl-i Kālîçe’nin günümüz Türkçesi ile yazımını vereceğiz.

References

Addas, Claude (2003). İbn Arabi. Çev.: Atila Ataman, İstanbul: Gelenek Yay.

Aga Bozorg (1975). ez-Zerî’a ilâ Tesânîfi’ş-Ş’i’a. Tahran: el-Mektebetü’l-İslâmiyye.

el-Âmulî, Haydar b. Ali (1380). Nassu’n-Nusûs fi Şerhi’l-Fusûs. Tahran.

Konuk, A. Avni (1993). Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. (haz. Mustafa Tahralı, S. Eraydın). c.I/IV İstanbul.

Bâyezîd Halîfe, İbn Abdullah el-Edirnevî (1520). Sırr-ı Cânân ve Fazl-ı Sübhân. Afyon Gedik Ahmet Paşa İl Halk Ktp., no: 17178, vr. 2b.

Bursalı Mehmed Tahir (1333/1915). Osmanlı Müellifleri. C.1 İstanbul: Matba’a-i Âmire.

Cebecioğlu, Ethem (2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Anka Yay.

Coşan, Esad (1971). Makâlât. İstanbul.

Çetindağ, Yusuf (2011), Ayna Kitabı, İstanbul: Kitabevi.

el-Burûsevî, İsmail Hakkı (1130). Vâridât-ı Kübrâ. Bursa Yazma ve Esk. Basma Eserler Ktp./Genel, no: 87, 3a-165b.

Hacı Ali (t.y.). Tuhfetü’l-Mücahidin ve Behcetü’z-Zâkirin. Yazma, 624 vr. Nûruosmaniye Ktp. no. 2293.

İbnü’l-Arabî (t.y.). el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye. C.1-2-3. Beyrut: Dâr Sâder .

İbnü’l-Arabî (1242). İnşâü’d-Devâir. Kastamonu İl Halk Ktp. no: 2183, vr.57b-58a.

İbnü’l-Arabî (1700). Mir’âtü’l-Ârifin. Süleymaniye Ktp./Carullah, No: 1093/2, 81a- 84b.

Kara, İhsan (2003) “Tasavvuf Istılâhları Literatürü ve Seyyid Mustafa Rasim Efendi’nin Istılâhât-ı İnsân-ı Kâmil’i”, Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Kadıoğlu, İdris (2016). Muhyî ve Hakîkat-i Muhammediyye Kasîdeleri. Journal of Turkish Language and Literature 2(1): 205-228.

Karlığa, H. Bekir (1991). “Anâsır-ı Erbaa”, TDVİA, c. 3, İstanbul.

Kâtip Çelebi, Mustafa b. Abdullah (1941). Keşfu’z-Zunûn ‘an Esâmiyi’l-Kütüb ve’l- Funûn. C.1, İstanbul: Maarif Matbaası

Kerîmî Çelebi (1473). İrşâd. Ankara Milli Ktp./ Yz A 2493, 1b-23b.

Kılıç, Sadık (1999). Kur’an Sembolizmi. Ankara.

Meyveci, Asuman (1998). Bâyezîd-i Rumi’nin Sırr-ı Canan Mesnevisi: İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Muhammed Ali, Hâc Yusuf (2006). Şemsü’l-Mağrib. Halep.

Muîn Muhammed, Ferheng-i Fârisî (1992). Müessese-i İntişârât-i Emîr-i Kebîr. C.1, Tahran.

el-Kazvînî, Muhammed Ali (1819). el-İnsânü’l-Kâmil. Tahran: Meclis-i Şûrây-ı İslâmî Ktp. no: 14546/1, 1b-71b.

el-Mağribî, Muhammed Şîrîn (1407). Câm-ı Cihânnümâ. Manisa: İl Halk Kütüphanesi, no: 2936/1, 1b-9b.

el-Melâmî, Muhammed Nûr (1880). Kitâbu’d-Devâir ve’l-Eflâk. Ankara: Milli Ktp./ Yz A 4386-5, 59b-71a.

Muhyiddin-i Rûmi (t.y.). Dâire-i Cihannümâ. Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi 2360.

Muhyiddin-i Rûmi (t.y.). Devâirü’l-maarif. Süleymaniye Ktp., Hacı Mahmud 2458.

Muhyiddin-i Rûmi (t.y.). Temsîl-i Nokta. Süleymaniye Ktp., Mihrişah, nr. 179, vr. 1-23.

Muhyiddin-i Rûmi (t.y.). Temsîl-i Kālîçe. Süleymaniye Ktp., Mihrişah, nr. 179, vr.23-49.

Muhyiddin-i Rûmi (t.y.). Temsîl-i Secer. Özel Nüsha.

en-Nîsâbûrî, Muhammed b. Abdünnebi (1801). Devâiru’l-Ulûm. Tahran: Şûrây-ı İslâmî Ktp. no: 7850, 1b-39b.

Karayazı, Nurgül (2014). Nev’î Yahyâ’nın Aynası. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 13. S. 43-44. İstanbul.

Küçük, Osman Nuri (2009). “İbnü’l-Arabî Düşüncesinde Varlığın Tasavvufi Yorumunun Sayı Metafiziğine Uzanan Yansımaları”, Tasavvuf İlmi Akademik Araştırmalar Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2) Yıl: 10, , sy:23, s.409.

Öğke, Ahmet (2005). Vâhib-i Ümmî’den Niyâzi-i Mısrî’ye Türk Tasavvuf Düşüncesinde Metaforik Anlatım, Van.

Öğke, Ahmet (2007). Elmalı Erenlerinde Mânâ Dili, Elmalı Belediyesi Yay. Ankara.

Öğke, Ahmet (2009). “İbnü’l-Arabî’nin Fusûsu’l-Hikem’inde Ayna Metaforu”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), 23, 75-89

Öztürk, Ali (2003). XVI. Yüzyıl Halveti Şiirinde Din Ve Tasavvuf, Ankara Ünv. SBE., İslam Tarihi ve Sanatları ABD, Ankara.

Seyyid Nesîmî (2016). Mukaddimetü’l-Hakâyik/Hakîkatlara Giriş. (Hazl. Fatih Usluer). Revak.

eş-Şettârî, Îsâ Cündullah (t.y.). Aynu’l-Ma’ânî. Matba-ı Feyzü’l-Kerem, Haydarabad.

Şimşek, Selami (2008). Edirne’de Tasavvuf Kültürü. İstanbul.

Şeyh Şuayb, Şerafeddin Gülşenî (2001). İzâhü’l-Merâm fî Meziyyeti’l-Kelâm. İstanbul: Divan Yay.

Tahralı, Mustafa (2013). “Füsûsu’l-Hikem’de Tezatlı İfadeler ve Vahdet-i Vücûd”, Muhyiddin İbnü’l-Arabî Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi II, İfav, İstanbul, ss. 9-36.

Türer, Osman (1992). “Bayezid Halife”, TDVİA, c. 5, İstanbul.

Türer, Osman (1998). “Hû”, TDVİA, c. 18, İstanbul.

Uluç, Tahir (2006). İbn Arabî’de Mistik Sembolizm. Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi. Konya.

Uluç, Tahir (2007). İbn Arabi’de Sembolizm. İstanbul: İnsan Yayınları.

Uludağ, Süleyman (1989). “Akıl”, TDVİA, c. 2, İstanbul.

Uludağ, Süleyman (1989). “Âlem”, TDVİA, c. 2, İstanbul.

Uludağ, Süleyman (1991). “Ârif”, TDVİA, c. 3, İstanbul.

Uludağ, Süleyman (1991). “Aşk”, TDVİA, c. 4, İstanbul.

Uludağ, Süleyman (1991). “A‘yân-ı Sâbite”, TDVİA, c. 4, İstanbul.

Uludağ, Süleyman (1997). “Hallâc-ı Mansûr”, TDVİA, c. 15, İstanbul.

Yahya, Osman (2001). Müellefâtü’bni Arabî Târîhuhâ ve Tasnîfuhâ. Kahire: Matbaatü’l- Hey’eti’l-Mısriyye.

Yakıt, İsmail (1986). “Türk-İslam Düşünürü Mevlana'ya Göre "İdeal İnsan”, I. Mevlana Kongresi, Tebliğler. S. 61. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Yazıcı, Tahsin (1993). “Câm-ı Cem”, TDVİA, c. 7, İstanbul.

Yılmaz, Hasan Kâmil (1993). “Cem‘”, TDVİA, c. 7, İstanbul.

Yiğitbaşı, Şemsüddîn Ahmed (1500). Câmi’u’l-Esrâr. Konya: Yusuf Ağa Ktp., no: 9886/1, 1b-21a.

Yılmaz, Necdet (1993). Abdülahad Nûrî-i Sîvâsî ve Mirâtü’l-Vücûd ve Mirkâtü’ş-şühûd. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Published

2017-06-18

How to Cite

Yücer, H. M. (2017). Vahdet-i Vücûd Düşüncesini Açıklamada Halı Sembolizmi ve Muhyiddin-i Rûmî’nin Temsîl-i Kālîçe İsimli Risâlesi / The Symbolism of the Rug (Qalicha) to Expound the Doctrine of the Unity of Being and Muhyiddin al-Rumi’s treatise "Tamthil Qalicha". Journal of History Culture and Art Research, 6(3), 358-436. https://doi.org/10.7596/taksad.v6i3.894