Tarihte Müzisyen Şahsiyetler: İbnü’t-Tahhân’ın Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn Adlı Eseri Üzerine Bir İnceleme
DOI:
https://doi.org/10.7596/taksad.v9i2.2414Keywords:
Hawi al-funun wa Salwat al-Mahzun, Ibn al-Tahhan, al-Musiqi, Musicians history, Fatimids music, Music theory, Music, Musicology, History of music, İbnü’t-Tahhân, Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn, Müzisyenler tarihi, Fâtımî mûsikîsi, Musiki nazariyatı.Abstract
Musician Figures in History: A Study on Hawi al-Funun wa-Salwat al-Mahzun of Ibn al-Tahhan
Abstract
Hawi al-Funun wa-Salwat al-Mahzun was written by Ibn al-Tahhan who was one of the palace musicians in Egypt (Fatimids period) between X-XI centuries. According to the available sources, it is the only known musical work that has survived since the Fatimids period. This work, written by a professional musician, consists of two main articles dealing with the scientific and practical aspects of the music art and has an encyclopedic feature with a hundred and two subject titles. One of the most important features that distinguishes Hawi al-Funun wa-Salwat al-Mahzun among early music sources is that the work sheds light on the music of the Fatimids period, as well as the seven hundred musicians who lived between the Jahiliyya period and the Fatimids period. This study, firstly, gives information about Ibn al-Tahhan and his famous study Hawi al-Funun wa-Salwat al-Mahzun, and secondly, as mentioned by Ibn al-Tahhan, gives information about the famous musicians who lived between the period of jahiliyyah and the Fatimids period.
Tarihte Müzisyen Şahsiyetler: İbnü’t-Tahhân’ın Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn Adlı Eseri Üzerine Bir İnceleme
Öz
Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn adlı eser, X-XI. asırlar arasında Mısır’da (Fâtımîler dönemi), saray müzisyenlerinden olan İbnü’t-Tahhân tarafından kaleme alınmış olup eldeki kaynaklara göre Fâtımîler döneminden günümüze ulaşabilmiş bilinen tek mûsikî eseridir. Profesyonel bir müzisyen tarafından kaleme alınan bu eser, mûsikî sanatının ilmi ve ameli yönlerinin ele alındığı iki bölümden oluşmakta ve içerisinde yer alan yüz iki konu başlığı ile ansiklopedik bir özellik taşımaktadır. Erken dönem mûsikî kaynakları arasında Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn’u farklı kılan en önemli özelliklerinden birisi, eserin Fâtımîler dönemi mûsikî kültürüne ışık tutmasının yanı sıra, eserde cahiliye dönemi ile müellifin yaşadığı Fâtımîler dönemi arasında yaşamış beş yüze yakın mûsikîşinasın isimlerinin tasnifli bir şekilde zikredilmesidir.
Bu çalışmada öncelikle İbnü’t-Tahhân ve Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn adlı eseri tanıtılacaktır. Ardından da eserde adı geçen, cahiliye dönemi ile müellifin yaşadığı Fâtımîler dönemi arasında yaşamış müzisyenler hakkında bilgi verilecektir.
References
Abdülcelil, A. (t.y.). Medhal ilâ Kitâb (Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn). Internet Archive. Erişim: 26 Mart 2019, https://archive.org/details/amalzahrani2002_hotmail_20170106_2037
Âbidîn, S. H. (1993). El-İtticâhâtü’l-Efnâniyeti fî Kaṣri’l-Meʾmûn (C. 1-8). Dâru Mîrzâ.
Afîf, A. (2000). Mu’cemü’ş-Şuarâi’l-Abbâsiyyîn (1. bs). Dâru Sâdır.
Askalânî, İ. H. (1908). Tehzîbü’t-Tehzîb (1. bs, C. 1-12). Matabaatü Dâiratü’l-Maârifü’n-Nizâmiyye.
Askalânî, İ. H. (1994). El-İsabe fi Temyizi’s-Sahabe (1. bs, C. 1-8). Daru’l-Kütüb el-İlmiyye.
Aycan, İ. (1998). İslam Toplumunda Eğlence Sektörünün Ortaya Çıkışı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXXVIII, 155-194.
Aycan, İ. (2006). Nadr b. Hâris. İçinde DİA (C. 32, ss. 280-281). TDV Yayınları.
Bağdâdî, H. (2002). Târihu Bağdât (1. bs, C. 1-16). Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî.
Bekrî, Â. (1978). Safiyyüddîn el-Urmevî: Müceddidü’l-Mûsîka’l-Abbâsî. Vizâratü’s-Sekâfe ve’l-Fünûn.
Belâzürî, E. (1996). Ensâbü’l-Eşrâf, (R. Zerkeli & S. Zekkar, Thk.; C. 1-13). Darü’l-Fikr.
Cündî, A. (1988). Min Târihu’l-Ğınâ-i İnde’l-Arab. Vizâratü’s-Sekâfe.
Esed, N. (1960). El-Ḳıyân ve’l-Ğinâʾ fi’l-Asri’l-Câhilî. Dâru’s-Sâdır.
Farmer, H. G. (1929). A History of Arabian Music. Burleigh Press.
Farmer, H. G. (1956). Târihu’l-Mûsîka’l-Arabiyye (H. Nassâr, Çev.).
Fayda, M. (1988). Abdullah b. Selâm. İçinde DİA (C. 1, ss. 134-135). TDV Yayınları.
Fayda, M. (1993). Cebele b. Eyhem. İçinde DİA (C. 7, ss. 184-185). TDV Yayınları.
Âbidîn, S. H. (1993). El-İtticâhâtü’l-Efnâniyeti fî Kaṣri’l-Meʾmûn (C. 1-8). Dâru Mîrzâ.
Afîf, A. (2000). Mu’cemü’ş-Şuarâi’l-Abbâsiyyîn (1. bs). Dâru Sâdır.
Askalânî, İ. H. (1908). Tehzîbü’t-Tehzîb (1. bs, C. 1-12). Matabaatü Dâiratü’l-Maârifü’n-Nizâmiyye.
Askalânî, İ. H. (1994). El-İsabe fi Temyizi’s-Sahabe (1. bs, C. 1-8). Daru’l-Kütüb el-İlmiyye.
Aycan, İ. (1998). İslam Toplumunda Eğlence Sektörünün Ortaya Çıkışı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXXVIII, 155-194.
Aycan, İ. (2006). Nadr b. Hâris. İçinde DİA (C. 32, ss. 280-281). TDV Yayınları.
Bağdâdî, H. (2002). Târihu Bağdât (1. bs, C. 1-16). Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî.
Bekrî, Â. (1978). Safiyyüddîn el-Urmevî: Müceddidü’l-Mûsîka’l-Abbâsî. Vizâratü’s-Sekâfe ve’l-Fünûn.
Belâzürî, E. (1996). Ensâbü’l-Eşrâf, (R. Zerkeli & S. Zekkar, Thk.; C. 1-13). Darü’l-Fikr.
Cündî, A. (1988). Min Târihu’l-Ğınâ-i İnde’l-Arab. Vizâratü’s-Sekâfe.
Esed, N. (1960). El-Ḳıyân ve’l-Ğinâʾ fi’l-Asri’l-Câhilî. Dâru’s-Sâdır.
Farmer, H. G. (1929). A History of Arabian Music. Burleigh Press.
Farmer, H. G. (1956). Târihu’l-Mûsîka’l-Arabiyye (H. Nassâr, Çev.).
Fayda, M. (1988). Abdullah b. Selâm. İçinde DİA (C. 1, ss. 134-135). TDV Yayınları.
Fayda, M. (1993). Cebele b. Eyhem. İçinde DİA (C. 7, ss. 184-185). TDV Yayınları.
Günel, F. (1999). İbn Âişe. İçinde DİA (C. 19, s. 299). TDV Yayınları.
Günel, F. (2003). Ma’bed b. Vehb. İçinde DİA (C. 27, s. 283). TDV Yayınları.
Günel, F. (2003). Mâlik b. Ebi’s-Semh. İçinde DİA (C. 27, s. 506). TDV Yayınları.
Hal’î, M. K. (2012). Kitâbü’l-Mûsikâ’ş-Şarkiyye. Müessesetü Hindâvî.
Haşebe, G. A. (2003). Mu’cemü’l-Mûsîka’l-Kebîr (1. bs, C. 1-5). el-Meclisü’l-A’lâ li’s-Sekâfe.
İbn Haldûn. (1988). Târîhu İbn Haldûn (H. Şehâde, Thk.). Dâru’l-Fikr.
İbn Seleme. (1984). Kitabu’l-Melâhi ve Esmaihâ (Ğ. Abdülmelik Haşebe, Thk.). el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’l-Kitâb.
İbnü’l-Adim, E. (1988). Buğyetü’t-Taleb fi Tarihi Haleb (S. Zekkar, Ed.; C. 1-12). Dâru’l-Fikr.
İbnü’l-Esir, C. (1994). Üsdü’l- Ğâbe fî Marifeti’s-Sahâbe (A. M. M. Âdil Ahmed Abdü’l-Mevcûd, Thk.; 1. bs, C. 1-8). Dâru’l-Kütüb el-İlmiyye.
İbnü’t-Tahhân, M. (1976). Havi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn (Z. Yusuf, Thk.). Dâiratü’l-Fünûn’il-Mûsîkiyye.
İbnü’t-Tahhân, M. (1990). Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn (E. Neubauer, Ed.). Institute for the History of Arabic-Islamic Science.
İsfahânî, E. (1994). Kitâbü’l-Eğânî (1. bs, C. 1-25). Daru İhyai’t-Türâsi’l-Arabi.
Kuraşi, B. (1992). Hayâtü’l-İmâmü’l-Hasan bin Ali (a.s.) Dirâse ve Tahlîl (C. 1-3). Dârü’l-Belâğa.
Mağribî, A. (1970). Nücûmü’z-Zâhira fî Hulâ Hazreti’l-Kâhire. Matbaatü Dâru’l-Kütüb.
Mehdi, S. (1979). El-Musika’l-Arabiyye Târihuhâ ve Edebühâ. Daru’t-Tûnisiyye.
Mehdi, S. (2003). El-Mûsika’l-Arabiyye fî Numuvviha ve Tatavvuriha: Tarihen ve Edeben ve Bahsen. Dârü’ş-Şarki’l-Arabi.
Öncel, M. (2017). Hasan b. Ahmed b. Ali el-Katib’in Kemâlü Edebi’l-Ğınâ Adlı Eseri. Marmara Üniversitesi SBE Basılmamış Doktora Tezi.
Özaydın, A. (2006). Müstansır-Billâh el-Fâtımî. İçinde DİA (C. 32, ss. 119-121). TDV Yayınları.
Öztürk, M. (2013). Zâhir el-Fâtımî. İçinde DİA (C. 44, ss. 88-89). TDV Yayınları.
Savran, A. (2000). İmruü’l-Kays b. Hucr. İçinde DİA (C. 22, ss. 237-238). TDV Yayınları.
Seyyid, F. (1964). Fihrisü’l-Mahtûtati’l-Musavvera. Içinde Câmiatü’d-Düveli’l-Arabî- Ma’hedi’l-Mahtûtati’l-Musavvera (C. 4). El-Maarifü’l-Âmmeti ve’l-Fünûni’l-Mütenevvia.
Tancî, M. (1968). Et-Tarâiku ve’l-Elhâni’l-Mûsîkiyye fî İfrîkiyyi ve’l-Endülüs. el-Ebhâs, 21(2-3-4), 93-116.
Turabi, A. H. (1997). İlk Dönem İslam Dünyasında Mûsikî Çalışmalarına Bir Bakış. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15, 225-248.
Turabi, A. H. (1999). İbn Câmî. İçinde DİA (C. 19, ss. 385-386). TDV Yayınları.
Turabi, A. H. (2000). İbrahim el-Mevsılî. İçinde DİA (C. 21, ss. 322-323). TDV Yayınları.
Turabi, A. H. (2000). İshâk el-Mevsılî. Içinde DİA (C. 22, ss. 536-537). TDV Yayınları.
Turabi, A. H. (2005). İlk Koro Kurucusu ve Şefi İbrâhim el-Mevsılî. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(1), 177-193.
Turabi, A. H. (2010). Medîneli Efemine Şarkıcı Tuveys. Çukurova Ünivetsitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 41-65.
Turabi, A. H. (2012). Tuveys. İçinde DİA (C. 41, ss. 449-450). TDV Yayınları.
Turabi, A. H. (2013). Yûnus el-Kâtib. İçinde DİA (C. 43, ss. 607-608). TDV Yayınları.
Uzun, T. (1989). Alkame b. Abede. İçinde DİA (C. 2, ss. 466-467). TDV Yayınları.
Ziriklî, H. (2002). El-A’lâm (15. bs, C. 1-8). Daru’l-İlmi’l-Malayin.
Zübeyrî, E. (1982). Kitâbu Nesebi Kureyş (E. L. Provençal, Ed.). Dâru’l-Maarif.
http://41.33.22.69/uhtbin/cgisirsi.exe/?ps=hkR1cAqbBi/ELDAR/244820008/123
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
All papers licensed under Creative Commons 4.0 CC-BY.- Share — copy and redistribute the material in any medium or format
- Adapt — remix, transform, and build upon the material for any purpose, even commercially.
Under the following terms:
Attribution — You must give appropriate credit, provide a link to the license, and indicate if changes were made. You may do so in any reasonable manner, but not in any way that suggests the licensor endorses you or your use.
- No additional restrictions — You may not apply legal terms or technological measures that legally restrict others from doing anything the license permits.