İlyas Esenberlin’in Gazap (Göçebeler III) ve Gabit Müsirepov’un Ulpan Romanlarında Kazak Hanı Kenesarı Karakteri / The Character Kenesary Khan in İlyas Esenberlin’s Novel Gazap (Göçebeler III) and in Gabit Müsirepov’s Novel Ulpan

Abstract

Abstract

In this article, a comparative study will be applied on the character Kenesary Khan in different works of Kazakh literature Gazap (Göçebeler III) (İlyas Esenberlin-1969) and Ulpan (Gabit Müsirepov-1974).

This study, which aims to show how the artistic understanding of the authors who use historical characters in the narrative genre is affected by the ideology of the period, will try to determine the destructive effect of socialist realism on the artistic and philosophical life of the Turkic geography.

It is accepted that historical novels, which can be accepted as the intersection of literature and history, correspond to a need in social life. Although both fields are different in nature and method, especially the narrative genre can make use of the unique opportunities of these two fields and reveal very important works examples. As can be understood from the examples mentioned above, the field of Kazakh literature is quite rich in this respect.

It will be pointed out the reasons why the literature, which declares that it aims to tell the truth, shows the nature of falsifying historical facts contrary to expectations. Historical traces that could answer the differences between these two periods were investigated for Turkish origin nations exploited in every sense both in Tsarist Russia and Soviet Russia.

It will be tried to reveal how the memory of nations has been destroyed by giving the historical facts via the character Kenesary Khan. Analyzes will be made about the evaluations that the historical novel type is used as an ideological propaganda tool in Soviet Russia.

Öz

Bu makalede Kazak edebiyatı sahasındaki farklı yazarlar tarafından farklı tarihlerde kaleme alınan Gazap (Göçebeler III) (İlyas Esenberlin-1969), Ulpan (Gabit Müsirepov-1974) eserlerinde ortak olarak kullanılan Kazak Hanı Kenesarı karakteri üzerinde karşılaştırmalı olarak durulacaktır.

Edebiyat ve tarihin kesişim alanı olarak kabul edilebilecek tarihî romanların toplumsal hayatta bir ihtiyaca karşılık geldiği kabul edilmektedir. Her iki alanın mahiyet ve metot olarak birbirlerinden farklı olmasına karşın özellikle anlatı türü bu iki alanın kendine has imkânlarından faydalanarak çok önemli eser örnekleri ortaya koyabilmektedir. Kazak edebiyatı sahası da yukarıda anılan eser örneklerinden anlaşılacağı üzere bu bakımdan oldukça zengindir.

Anlatı türündeki eserlerde tarihî karakterleri kullanan yazarların sanat anlayışının dönemin ideolojisinden ne kadar etkilendiğini göstermeye dönük bu çalışmada, özellikle ‘sosyalist realizm’in Türkî coğrafyanın sanat ve düşünce hayatındaki yıkıcı etkisi tespit edilmeye çalışılacaktır. Bu sahada gerçeği anlatmayı amaçladığını deklare eden edebiyatın, beklenenin aksine tarihî gerçekleri tahrif edecek bir mahiyet göstermesinin sebeplerine işaret edilecektir.  Yine bu çalışmada hem Çar Rusya’sı hem de Sovyet Rusya’sında her anlamda sömürülen Türk soylu milletler için bu iki dönemin farkının ne olduğuna cevap olabilecek tarihî izler araştırılmıştır.

Tarihî bir şahsiyet olan Kenesarı karakteri üzerinden milletlerin hafızasının nasıl tahrip edildiği, çalışmada ilgili karaktere ilişkin tarihî bilgiler de verilerek ortaya konulmaya çalışılacaktır. Ayrıca tarihî roman türünün Sovyet Rusya’da ideolojik bir propaganda aracı olarak kullanıldığı yönündeki değerlendirmelere ilişkin çözümlemeler yapılacaktır.