<b>Bitlis’te Geleneksel Gej Dokumacılığı </b> / <i>Traditional Gej Weaving in Bitlis</i>
Keywords:
Gej, Dokuma tezgâhı, mekikli dokuma, şal-şapik, el sanatı, loom, with shuttle weaving, handicraft.Abstract
Öz Bitlis ve çevresinde keçi ve keçi kılına gej adı verilmektedir. Keçi kılından yapılan dokumalara da gej denilmektedir. Tarihi çok eskilere dayanan bu dokuma sanatı Bitlis’in kırsal kesimlerinde 25 sene öncesine kadar varlığını devam ettirmiştir. Günümüzde örneklerine sadece arşivlerde rastlanmaktadır. Bu çalışmada, gej dokumacılığının geçmişi, günümüzdeki durumu, gej dokumalarının dokuma tekniği, kullanılan araç ve gereçler, ürünlerin renk ve desen özellikleri incelenmiştir. Gej dokuma tezgâhı, 2 ayak, 2 gücülü, mekikli, çukur tezgâhlardır. Bir mekikli el dokuması olan gej, tiftik keçisinin kılları ile dokunan, mekik sayısına göre kalitesi değişen, kışın sıcak, yazın serin tutmasıyla bilinen, yöreye mahsus bir kumaştır. Yörede bu dokumadan giyilen erkek kıyafetine şal şapik adı verilmektedir. Gej, iki renk ya da tek renk dokunmaktadır. Yapılan araştırmalarda Bitlis Etnoğrafya müzesinde ve Bitlis Halk Eğitim Merkezinde gej dokuma örneklerine rastlanmıştır. Gej kumaşını günümüzde dokuyan usta kalmamıştır. Gej dokumacılığı özel sektör ve yerel yönetimlerin desteğiyle Bitlis’te yeniden canlandırılmalı ve tekstil piyasasındaki yerini almalıdır. Abstract The goat and goat hair is called as gej around Bitlis, Turkey. The weaving which is made of goat hair is also called as gej. The art of weaving root in ancient times of Bitlis has continued its existence in rural areas until 25 years ago. Today, examples are to be found only in archives. In this study, gej weaving art, its technical characteristics, color and design features, existing sources and models are examined. The gej loom is a kind of pit looms which are bipedal, double-powered and shuttle. Gej, which is a hand-woven with shuttle, is a clothing material with woven by mohair goat hair, varying quality to the number of sit-ups and known for being warm in winter and cool in summer that is exclusive to the region. The men costume woven by that fabric is called as "şal şapik" in this area. Gej has been woven in two-colors or a single color. Patterns of Gej weaving were found in Bitlis Ethnography Museum and Public Education Center. Today, there is no master weaver of Gej fabric. Gej weaving should be revived in Bitlis with the support of the private sector and local governments and take place in the textile market.References
Anonim, (t.y.). Halk Oyunlarımız ve Giysilerimiz, T.C. Başbakanlık Gençlik ve Spor Genel
Müdürlüğü Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı.
Bitlis Haritası, (http://www.uyduharita.org/bitlis-haritasi-resimleri, [10.05.2013]).
Çelebi, Cesim (1999). Vadideki Güzel Şehir Bitlis, Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı Yayınları:
, Ankara.
Çelebi, Cesim (2001). Yok Olmaya Yüz Tutmuş Bir El Sanatı: Şal-Şapik (Gej) Dokuma, Gap
Çerçevesinde Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, 12-13 Ekim 2001, T.C. Kültür
Bakanlığı, Ankara, s.39-42.
ÇELİK, Adem (2006), “Bitlis Yöresi El Dokumalarında “Gej”in Tanıtımı”, I. Van Gölü
Havzası Sempozyumu, Van, s.341-346.
Deniz, Bekir (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Atatürk Kültür
Merkezi Yayını 215, Ankara.
Karakelle, Ayşegül (2012). “Erzurum’un Kültürel Mirası (Ehram)”, Batman Üniversitesi
Yaşam Bilimleri Dergisi, C.1, S.1, s.87-103, http://www.yasambilimleridergisi. com
/makale/pdf/1356125352.pdf , (25.04.2013).
Keskin, Nuray; Gündoğan, Melek Arpacı ve Öztürk, Özcan (2013). Buldan Dokumacılığının
Tarihsel Süreç İçerisinde Ülkemizdeki Yeri, http://www.kmyo.duzce.edu. tr/kmyo/myos/
pdf/MYO_ OS_3007.pdf, (25.04.2013).
Soysaldı, Aysen (2009). Düz Dokuma Teknikleri ve Teknik Desen Çizimleri. Atatürk Kültür
Merkezi Yayınları 379, Ankara.
Şaşmaz, Musa (2004). Kürt Musa Bey Olayı (1883-1890) Kitabevi yayınları, İstanbul.
Tiyenşan, Nejla Eken (2005). Bitlis Folkloru ve Örnekleri, Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı
Yayınları:3, Ankara.
Yağan, Şahin (1978). Türk El Dokumacılığı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Yandımata, Figen (1984). “Halı Teknolojisi”, I. Ulusal El Sanatları Sempozyumu, İzmir,
s.422-440.
Kaynak Kişiler
Kaplan, Nurettin. “Bitlis Yöresi Gej Dokumaları” konulu görüşme, Hizan, (17 Mayıs 2012).
Koçer, Selehattin. “Bitlis Yöresi Gej Dokumaları” konulu görüşme, Bitlis, (20 Haziran 2012).
Karabulut, Halit. “Bitlis Yöresi Gej Dokumaları” konulu görüşme, Hizan, (12 Nisan 2012).
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
All papers licensed under Creative Commons 4.0 CC-BY.- Share — copy and redistribute the material in any medium or format
- Adapt — remix, transform, and build upon the material for any purpose, even commercially.
Under the following terms:
Attribution — You must give appropriate credit, provide a link to the license, and indicate if changes were made. You may do so in any reasonable manner, but not in any way that suggests the licensor endorses you or your use.
- No additional restrictions — You may not apply legal terms or technological measures that legally restrict others from doing anything the license permits.