II. Abdülhamit İstanbul’unda Yabancı Okullara Genel Bakış / General Overview of Foreign Schools in Istanbul during Sultan Abdulhamit II

Abstract

Abstract

The presence of foreign schools in Ottoman lands goes back to the classical periods of the Ottoman Empire. Foreign schools, whose presence was not given importance and formed solely for the needs of the foreign people, ultimately took an important and dangerous situation as the Ottoman Empire evolved into various political stages as time passed. During and after the Tanzimat Reforms, after which the power balance changed against the Ottoman Empire, the fact that missionary activities increased in the religious, cultural and educational fields for the non-Muslim people increased the polarizations and started a wave of separatism among the non-Muslim public. Foreseeing the danger Abdulhamit II took urgent and rapid precautions, making progresses in education all over the empire primarily in Istanbul. However, these efforts were not sufficient and the foreign schools established by the missionaries continued dangerous political and social activities both in quality and effect. We wanted to take attention to the consequences of these foreign schools which took an important part in the fate of a nation.

Öz

Yabancı okulların Osmanlı topraklarındaki mevcudiyeti Osmanlı’nın klasik dönemlerine kadar gitmektedir. İlk evrelerinde varlığı pek önemsenmeyen ve tamamen yabancı teba için bir ihtiyaç olarak ortaya çıkan yabancı okullar, ilerleyen süreçler içerisinde Osmanlı Devleti’nin geldiği siyasal seviyeye bağlı olarak fevkalade önemli ve tehlikeli bir hal almıştı. Güç dengelerinin Osmanlı aleyhine geliştiği Tanzimat ve sonrası dönemlerde gayr-i müslim tebaya dönük dini, kültürel ve eğitim alanlarında misyonerlik faaliyetlerinin yoğunlaşması toplumsal kutuplaşmaları artırmış ve gayr-ı müslim topluluklar üzerinde ayrılıkçı rüzgarlar estirmiştir. Tehlikenin büyüklüğünü gören II. Abdülhamit acil ve seri tedbirler almış başta İstanbul olmak üzere imparatorluğun her yerinde eğitime dönük atılımlar gerçekleştirmiştir. Ancak bu çabalar yeterli olmamış ve misyonerlerin kurmuş oldukları yabancı okullar hem sayısal hem de nitelik ve tesir anlamında tehlikeli siyasal ve toplumsal tesirler icra etmeye devam etmiştir. Bir milletin kaderinde önemli rol oynayan yabancı okulların serencamına toplu bir bakış atarak dikkatleri çekmek istedik.