Din ve Gelenek Bağlamında Kadın ve Kadınlık Tartışmaları: Diyanet Hutbeleri Örneği (2006-2016) / Women and Womanhood Debates in the Context of Religion and Tradition: Example of Religious Khutbahs (2006-2016)

Abstract

Abstract

The history of women and womanhood is surrounded by a factual reality which has been affected by historic tradition, social institutions, and cultural practices. Women studies in social sciences are often nourished by feminist approaches within patriarchy debates. The hypothesis of patriarchy’s being derived from religion and tradition is highly determinant while forming an estimate of women’s status. This acceptance is also seen as the main reason of seeing women as a second class in eastern societies. This study represents the effort of digressing this acceptance. The main source of this effort is women and womanhood being in khutbahs used by Presidency of Religious Affairs of Turkey within the scope of non-formal religious education. The study aims to determine the discourses through which woman phenomenon has been expressed in khutbahs issued between 2006 and 2016 (on 599 khutbahs). In this context, 43 khutbahs issued throughout Turkey have been chosen. These khutbahs have been made content analysis under the categories of privacy, violence to family and women. Khutbahs, which are ways of non-formal religious education, are noteworthiness as they are read in mosques that gather all kind of people from society. These Khutbahs also stresses about the importance of womanhood and give chapters to respect women. Thus, how women have been expressed, the responsibilities given to women and the ways of describing women’s roles in khutbahs are important to achieve the aim of the study. 

Öz

Kadın ve kadınlığın tarihi gelenekler, toplumsal kurumlar ve kültürel pratiklerin etkilediği olgusal bir gerçeklikle çevrilidir. Sosyal bilimlerde kadın araştırmaları, sıklıkla ataerkillik tartışmaları içerisinde feminist yaklaşımlardan beslenmektedir. Ataerkilliğin din ve gelenekten türediği varsayımı, kadının toplumsal konumu ve statüsünü değerlendirilirken oldukça belirleyicidir. Bu kabul aynı zamanda Doğu toplumlarında kadının ikincil planda kalmasının temel nedeni olarak görülmektedir. Çalışma, bu kabule bir parantez açma çabasını yansıtmaktadır. Çabayı besleyen damar, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yaygın din eğitimi kapsamında kullandığı hutbelerde yer alan kadın ve kadınlık olmuştur. Araştırmada, 2006-2016 yılları arasında yayınlanan 599 hutbe içerisinde kadın olgusunun hangi söylemlerle ifade edildiğini saptamak amaçlanmıştır. Bu kapsamda Türkiye geneli için yayınlanmış 43 hutbe seçilmiştir. Bu hutbeler mahremiyet, aile ve kadına şiddet kategoriler başlığında içerik analizine tabi tutulmuştur. Yaygın din eğitimi aracı olan hutbeler, toplumun her kesiminden insanı toplayan camilerde okutulduğu düşünüldüğünde dikkate değer bulunmuştur. Böylece hutbelerde kadının nasıl anlatıldığı, İslam dini içerisinde kadına yüklenen sorumluluklar ve kadınların rollerinin tanımlanma biçimleri çalışmanın amacı için önemlidir. Kadına değer verilmesinin İslam dini açısından zorunlu olduğundan bahsedilen hutbelerde, kadının olması gereken konuma dair bir projeksiyon sunmaktadır. Bu bağlamda da hutbelerde kadına yönelik temalar işlenerek, İslam’ın kadına verdiği önem vurgulanmaya çalışılmıştır. Toplumda kadına yönelik yapılan haksızlıkların yanlış olduğu ve bunların ne İslam ne de Müslümanlıkla bağdaşmadığı mesajı verilerek, toplumda var olan sorunların önüne geçilmeye çalışılmaktadır.