Vahdet-i Vücûd Nazariyesinin İzahında Nokta Sembolizmi ve Muhyiddin-i Rûmî’nin Temsîl-i Nokta Adlı Eseri / The Symbolism of the Point (Noqtah) to Expound the Doctrine of the Unity of Being and Muhyiddin al-Rumi’s Work "Tamthil Noqtah"
DOI:
https://doi.org/10.7596/taksad.v6i2.852Keywords:
Muhyiddin er-Rûmî el-Halvetî, Muhyî, Vahdet-i vücut, Tenezzülât-ı seb’a, Sembolizm, Nokta sembolizmi, Temsîl-i Nokta, Muhyî al-Din al-Rumi al-Khalwati, Wahdat al-wujud, tanazzulat sab’a, The symbolism of point, Tamthil Noqtah.Abstract
Abstract
The real being in the Islamic thought is only one and it is Allah, the Almighty. All other beings have come to existence through the gradational manifestation (tajalli), condescension (tanazzul) and effusion (tafayyud) of the Transcendental Being (Zat Muta'al). A variety of symbols has been utilised to describe the transition of the being from oneness to plurality, from subtlety (latafa) to grossness (kasafa) and from truth (haqiqa) to metaphor (majaz), In this regard some symbolisms prevail such as of reality and shadow, of seed and tree, of point and letter,
The Point (noqtah) is the beginning of the writing (of the word). A book consists of sentences formed by words made up of letters which originate singly from a point. Thus the point constitutes the start and essence of the word and the source of the knowledge. Furthermore, the point is the commencement of the being as well. In other words, it is the initial source and outlet of the universe. It is eventually identical to human being. As essence it is immanent in all beings in addition to forming the beginning.
The tradition of defining the being through the symbolism of the point which dates back to Ibn Arabi has been maintained by Ottoman sufi thinkers in the subsequent eras. One of them, Muhyî al-din al-Rumi (d. ca. 946 AH), a sheikh of Khalwatiyya sufi order authored several treatises in which he makes use of abovementioned symbolisms. In the treatise titled Tamthil Noqtah he focuses on the symbolism of the point. In his works he explains the matters by drawing some geometrical shapes such as circles which one in the other, besides speaking of them through prose and poetry.
This study firstly deals with the symbolism of the point and then provides an examination of the said work of Muhyî, Tamthil Noqtah, followed by a Turkish transliteration of it.
Öz
İslam düşüncesine göre gerçek varlık birdir, o da Cenâb-ı Allah’ın kendisidir. Vücûd/varlık, Zât-ı Müteâl’in içerden dışarıya doğru aşama aşama tecelli, tenezzül, tefevvüz etmesi ile oluşmuştur. Varlığın birlikten çokluğa, latiften kesife, hakikatten mecaza geçişini anlatılabilmek için farklı semboller kullanılmıştır. Bu sembollerin başında hakikat ve gölge, tohum ve ağaç, nokta ve harf, hakikat ve ayna, iplik ve halı gibi çeşitli benzetmeler gelmektedir.
Nokta, yazının (kelâmın) başlangıcıdır. Noktadan, harf, harften kelime ve isim, kelime ve isimlerden cümle, cümleden kitap oluşmuştur. Bu haliyle nokta kelâmın başlangıcı ve özü, bilginin kaynağıdır. Diğer yandan nokta, kelâm ile eş zamanlı olarak varlığın başlangıcıdır. Evrenin ilk kaynağıdır, ilk çıkış yeridir. En nihâyet nokta insanın ʻaynıdır, hüviyetidir. Fakat bu haliyle o zübde/öz olarak bütün varlığın hem başlangıcı hem de onu içkindir.
Varlığı nokta sembolizmi üzerinden tanımlama geleneği İbn Arabî ile başlamış özellikle Osmanlı sûfi düşünürleri tarafından devam etttirilmiştir. Muhyiddin er-Rûmî (946/1539’den sonra) yukarıda bahsedilen sembolleri kullanarak müstakil risâleler kaleme almıştır. Temsîl-i Nokta risâlesi de bunlardan nokta sembolizmine yoğunlaşmıştır. Fakat o eserlerinde sembolün daha iyi anlaşılabilmesi için nesir ve manzum bir yazım tarzı yanında iç içe geçmiş daireler ve şekiller çizerek konuyu anlatma yolunu tutmuştur.
References
Addas, Claude (2003). İbn Arabi. Çev.: Atila Ataman, İstanbul: Gelenek Yay.
Aga Bozorg (1975). ez-Zerî’a ilâ Tesânîfi’ş-Ş’i’a. Tahran: el-Mektebetü’l-İslâmiyye.
el-Âmulî, Haydar b. Ali (1380). Nassu’n-Nusûs fi Şerhi’l-Fusûs. Tahran.
Konuk, A. Avni (1993). Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. (haz. Mustafa Tahralı, S. Eraydın). c.I/IV İstanbul.
Bâyezîd Halîfe, İbn Abdullah el-Edirnevî (1520). Sırr-ı Cânân ve Fazl-ı Sübhân. Afyon Gedik Ahmet Paşa İl Halk Ktp., no: 17178, vr. 2b.
Bursalı Mehmed Tahir (1333/1915). Osmanlı Müellifleri. C.1 İstanbul: Matba’a-i Âmire.
Cebecioğlu, Ethem (2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Anka Yay.
Coşan, Esad (1971). Makâlât. İstanbul.
Çetindağ, Yusuf (2011), Ayna Kitabı, İstanbul: Kitabevi.
el-Burûsevî, İsmail Hakkı (1130). Vâridât-ı Kübrâ. Bursa Yazma ve Esk. Basma Eserler Ktp./Genel, no: 87, 3a-165b.
Hacı Ali (t.y.). Tuhfetü’l-Mücahidin ve Behcetü’z-Zâkirin. Yazma, 624 vr. Nûruosmaniye Ktp. no. 2293.
İbnü’l-Arabî (t.y.). el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye. C.1-2-3. Beyrut: Dâr Sâder .
İbnü’l-Arabî (1242). İnşâü’d-Devâir. Kastamonu İl Halk Ktp. no: 2183, vr.57b-58a.
İbnü’l-Arabî (1700). Mir’âtü’l-Ârifin. Süleymaniye Ktp./Carullah, No: 1093/2, 81a- 84b.
Kara, İhsan (2003) “Tasavvuf Istılâhları Literatürü ve Seyyid Mustafa Rasim Efendi’nin Istılâhât-ı İnsân-ı Kâmil’i”, Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kadıoğlu, İdris (2016). Muhyî ve Hakîkat-i Muhammediyye Kasîdeleri. Journal of Turkish Language and Literature 2(1): 205-228.
Karlığa, H. Bekir (1991). “Anâsır-ı Erbaa”, TDVİA, c. 3, İstanbul.
Kâtip Çelebi, Mustafa b. Abdullah (1941). Keşfu’z-Zunûn ‘an Esâmiyi’l-Kütüb ve’l- Funûn. C.1, İstanbul: Maarif Matbaası
Kerîmî Çelebi (1473). İrşâd. Ankara Milli Ktp./ Yz A 2493, 1b-23b.
Kılıç, Sadık (1999). Kur’an Sembolizmi. Ankara.
Meyveci, Asuman (1998). Bâyezîd-i Rumi’nin Sırr-ı Canan Mesnevisi: İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Muhammed Ali, Hâc Yusuf (2006). Şemsü’l-Mağrib. Halep.
Muîn Muhammed, Ferheng-i Fârisî (1992). Müessese-i İntişârât-i Emîr-i Kebîr. C.1, Tahran.
el-Kazvînî, Muhammed Ali (1819). el-İnsânü’l-Kâmil. Tahran: Meclis-i Şûrây-ı İslâmî Ktp. no: 14546/1, 1b-71b.
el-Mağribî, Muhammed Şîrîn (1407). Câm-ı Cihânnümâ. Manisa: İl Halk Kütüphanesi, no: 2936/1, 1b-9b.
el-Melâmî, Muhammed Nûr (1880). Kitâbu’d-Devâir ve’l-Eflâk. Ankara: Milli Ktp./ Yz A 4386-5, 59b-71a.
Muhyiddin-i Rûmi (t.y.). Dâire-i Cihannümâ. Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi 2360.
Muhyiddin-i Rûmi (t.y.). Devâirü’l-maarif. Süleymaniye Ktp., Hacı Mahmud 2458.
Muhyiddin-i Rûmi (t.y.). Temsîl-i Nokta. Süleymaniye Ktp., Mihrişah, nr. 179, vr. 1-23.
Muhyiddin-i Rûmi (t.y.). Temsîl-i Kāliçe. Süleymaniye Ktp., Mihrişah, nr. 179, vr.23-49.
Muhyiddin-i Rûmi (t.y.). Temsîl-i Secer. Özel Nüsha.
en-Nîsâbûrî, Muhammed b. Abdünnebi (1801). Devâiru’l-Ulûm. Tahran: Şûrây-ı İslâmî Ktp. no: 7850, 1b-39b.
Karayazı, Nurgül (2014). Nev’î Yahyâ’nın Aynası. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 13. S. 43-44. İstanbul.
Küçük, Osman Nuri (2009). “İbnü’l-Arabî Düşüncesinde Varlığın Tasavvufi Yorumunun Sayı Metafiziğine Uzanan Yansımaları”, Tasavvuf İlmi Akademik Araştırmalar Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2) Yıl: 10, , sy:23, s.409.
Öğke, Ahmet (2005). Vâhib-i Ümmî’den Niyâzi-i Mısrî’ye Türk Tasavvuf Düşüncesinde Metaforik Anlatım, Van.
Öğke, Ahmet (2007). Elmalı Erenlerinde Mânâ Dili, Elmalı Belediyesi Yay. Ankara.
Öğke, Ahmet (2009). “İbnü’l-Arabî’nin Fusûsu’l-Hikem’inde Ayna Metaforu”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), 23, 75-89
Öztürk, Ali (2003). XVI. Yüzyıl Halveti Şiirinde Din Ve Tasavvuf, Ankara Ünv. SBE., İslam Tarihi ve Sanatları ABD, Ankara.
Seyyid Nesîmî (2016). Mukaddimetü’l-Hakâyik/Hakîkatlara Giriş. (Hazl. Fatih Usluer). Revak.
eş-Şettârî, Îsâ Cündullah (t.y.). Aynu’l-Ma’ânî. Matba-ı Feyzü’l-Kerem, Haydarabad.
Şimşek, Selami (2008). Edirne’de Tasavvuf Kültürü. İstanbul.
Şeyh Şuayb, Şerafeddin Gülşenî (2001). İzâhü’l-Merâm fî Meziyyeti’l-Kelâm. İstanbul: Divan Yay.
Tahralı, Mustafa (2013). “Füsûsu’l-Hikem’de Tezatlı İfadeler ve Vahdet-i Vücûd”, Muhyiddin İbnü’l-Arabî Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi II, İfav, İstanbul, ss. 9-36.
Türer, Osman (1992). “Bayezid Halife”, TDVİA, c. 5, İstanbul.
Türer, Osman (1998). “Hû”, TDVİA, c. 18, İstanbul.
Uluç, Tahir (2006). İbn Arabî’de Mistik Sembolizm. Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi. Konya.
Uluç, Tahir (2007). İbn Arabi’de Sembolizm. İstanbul: İnsan Yayınları.
Uludağ, Süleyman (1989). “Akıl”, TDVİA, c. 2, İstanbul.
Uludağ, Süleyman (1989). “Âlem”, TDVİA, c. 2, İstanbul.
Uludağ, Süleyman (1991). “Ârif”, TDVİA, c. 3, İstanbul.
Uludağ, Süleyman (1991). “Aşk”, TDVİA, c. 4, İstanbul.
Uludağ, Süleyman (1991). “A‘yân-ı Sâbite”, TDVİA, c. 4, İstanbul.
Uludağ, Süleyman (1997). “Hallâc-ı Mansûr”, TDVİA, c. 15, İstanbul.
Yahya, Osman (2001). Müellefâtü’bni Arabî Târîhuhâ ve Tasnîfuhâ. Kahire: Matbaatü’l- Hey’eti’l-Mısriyye.
Yakıt, İsmail (1986). “Türk-İslam Düşünürü Mevlana'ya Göre "İdeal İnsan”, I. Mevlana Kongresi, Tebliğler. S. 61. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Yazıcı, Tahsin (1993). “Câm-ı Cem”, TDVİA, c. 7, İstanbul.
Yılmaz, Hasan Kâmil (1993). “Cem‘”, TDVİA, c. 7, İstanbul.
Yiğitbaşı, Şemsüddîn Ahmed (1500). Câmi’u’l-Esrâr. Konya: Yusuf Ağa Ktp., no: 9886/1, 1b-21a.
Yılmaz, Necdet (1993). Abdülahad Nûrî-i Sîvâsî ve Mirâtü’l-Vücûd ve Mirkâtü’ş-şühûd. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
All papers licensed under Creative Commons 4.0 CC-BY.- Share — copy and redistribute the material in any medium or format
- Adapt — remix, transform, and build upon the material for any purpose, even commercially.
Under the following terms:
Attribution — You must give appropriate credit, provide a link to the license, and indicate if changes were made. You may do so in any reasonable manner, but not in any way that suggests the licensor endorses you or your use.
- No additional restrictions — You may not apply legal terms or technological measures that legally restrict others from doing anything the license permits.
