<b>Müstakimzâde’ye Göre Nakşbendiyye’nin Bilinmeyen On İkinci Esası</b>/ </br><i>The Unknown Twelfth Principle of Naqshibandiyya According to Mustaqeemzadah</i>
DOI:
https://doi.org/10.7596/taksad.v4i4.485Keywords:
Müstakimzâde Süleyman Sa’deddîn, Hâcegân, Nakşbendiyye, Müceddidiyye, On İkinci Esas, Kelimât-ı KudsiyyeAbstract
The Unknown Twelfth Principle of Naqshibandiyya
According to Mustaqeemzadah
Abstract
There are eleven principles in Hacegan-Naqshibandiyya tariq that are known as “kalimat el-qudsiyya” (the divine words). However Mustaqeemzade Suleiman Sadeddin Effendi, one of the shaykhs of Hacegan-Naqshibandiyya-Mujaddidiyya tariq, mentions another principle which differs from the eleven principles of the above-cited tariq. This is the first time for us to come accross such a principle mentioned, maybe not as a technical term but as an independent principle. As a matter of fact he indicates that this is not a well-known principle by noting down in one of his work saying that “it seems exclusive for this work”. In this article, “kalimat al-qudsiyya” (the divine words) based on the work of Mustaqeemzade will be described and additionally his statements and views regarding the previously mentioned twelfth principle will be introduced. Besides, different sources were used to make the topic better understood.
Müstakimzâde’ye Göre Nakşbendiyye’nin Bilinmeyen
On İkinci Esası
Öz
Hâcegân-Nakşbendiyye tarîkinde kelimât-ı kudsiyye ismiyle bilinen on bir esas vardır. Ancak 18. asırda yaşamış olan Hâcegân-Nakşbendiyye-Müceddidiyye meşâyıhından Müstakimzâde Süleyman Sa’deddîn Efendi (1131-1202/1719-1788), mezkûr tarikatteki on bir esasa ilaveten bir esasın daha olduğundan bahseder ki ıstılah olarak olmasa da müstakil bir esas olarak kullanımına ilk kez Müstakimzâde’de tesadüf etmekteyiz. Kendisi de zaten bu esasın pek bilinmediğini belirtmekte, bir eserinde derkenar olarak düştüğü notta “bu cerideye münhasır gibidir” ifadesiyle tasrih etmektedir. Bu makalemizde Müstakimzâde’nin eserlerinde geçtiği hâli merkez alınarak kelimât-ı kudsiye tarif edilip akabinde bahsi geçen on ikinci esas ile ilgili ona ait söz ve görüşler ortaya konmaya çalışılacaktır. Ayrıca konunun daha iyi anlaşılmasını sağlamak için farklı kaynaklardan da istifade edilmiştir.
References
Abdurrahmân Câmî (1270). Nefâhâtü’l-üns min-hadarâti’l-kuds, tercüme ve şerh: Lâmi’î Çelebî. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Algar, Hamid (1996). “Abdülhâlik Gucdüvânî”, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, XIV, 169-171.
Algar, Hamid (1991). “Bahâeddin Nakşibend”, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, IV, 458-460.
Algar, Hamid (1996). “Hâcegân”, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, XIV, 431.
Bedir, Engin (2010). Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin “Lemeât-ı Nakşbend” Adlı Eseri (İnceleme ve Metin). Konya: Selçuk Üniversitesi SBSE, neşredilmemiş yüksek lisans tezi.
Hocazâde Ahmed Hilmi (1318). Hadîkatü’l-evliyâ/Sâdât-ı Nakşbendiyye. İstanbul.
İbnülemîn Mahmud Kemâl [İnal] (1928). “Müstakimzâde Süleymân Sa’deddîn Efendi”, Tuhfe-i Hattâtîn. İstanbul: Devlet Matbaası, s. 3-85.
el-İmâmu’r-Rabbânî Ahmed el-Fârukî es-Sirhindî (1933). Mektûbât Tercemesi, müt: Müstakimzâde Süleymân Sa’deddîn Efendi. İstanbul: el-Mektebetü’l-Mahmûdiyye.
el-İmâmu’r-Rabbânî Ahmed el-Fârukî es-Sirhindî (2013). Mektûbât-ı Rabbânî, çev: Abdulkadir Akçiçek. İstanbul: Çelik Yayınevi.
İsmail Hakkı Bursevî (1256). Kitâbu’l-hitâb. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
İsmail Rusûhî Ankaravî (2008). Minhâcü’l-Fukarâ, haz. Safi Arpaguş. İstanbul: Vefa Yayınları.
Kotku, Mehmed Zahid (2010). Nefsin Terbiyesi. İstanbul: Server İletişim.
Kotku, Mehmed Zahid (1981). Tasavvufî Ahlâk. İstanbul: Seha Neşriyat.
Lutfullah b. Ebu Yusuf el-Halîmî (2013). Lügat-i Halîmî, haz: Adem Uzun. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Mevlânâ Ali b. Hüseyin es-Sâfî (2013). Reşehât (müst. Hacı Mehmet Zülâlî Eskişehrî, haz: Naci Bayraktaroğlu, Nizamettin Arslan. İstanbul: İz Yayıncılık.
Mevlânâ Ali b. Hüseyin es-Sâfî (1291). Reşehât Aynü’l-hayât, müt: İbn Muhammed Şerîf elAbbâsî. İstanbul: el-Mektebetü’l-Mahmûdiyye.
Muhyî-i Gülşenî (2014). Reşehât-ı Muhyî/Reşehât-ı Aynü’l-hayât Tercümesi, haz: Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
Demirci, Mustafa (2014). Müstakîmzâde’nin Mektûbât-ı Muhammed Ma’sûm Tercümesi (Metin ve İnceleme). İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE, neşredilmemiş doktora tezi.
Mustafa Fevzi Efendi (2011). Kitâb-ı Ziyâiyye/İsbâtü’l-mesâlik, haz: Fatih Yıldız. Konya: Ensar Yayıncılık.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn (1933). “Mukaddime”, Mektûbât Tercemesi, müt: Müstakimzâde Süleymân Sa’deddîn Efendi. İstanbul: el-Mektebetü’l-Mahmûdiyye.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn. Akîdetü’s-sûfiyye. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 3629.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn. Akîdetü’s-sûfiyye, Mısır Millî Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, T 57350.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn. Akîdetü’s-sûfiyye, Princeton University Türkçe Yazmaları, Garrett Collection Yahuda Series Ottoman Turkish 1328Y.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn (1684). Akîdetü’s-sûfiyye, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Esad Efendi.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn. Hüsnü’t-takvîm, İ. B. B. Atatürk Kitaplığı, 297.41 MÜS, Demirbaş no: 001098/03.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn . Hüsnü’t-takvîm, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. T 1958.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn. Nusret-i Mübtedî, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 6698.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn. Nusret-i Mübtedî, Mısır Millî Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, T 57579.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn. Nusret-i Mübtedî, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Pertev Paşa 625.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn. Nusret-i Mübtedî, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Yazma Bağışlar 5269.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn. Nusret-i Mübtedî, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Yazma Bağışlar 1387.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn. Nusret-i Mübtedî, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Esad Efendi 1589.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn, Nusret-i Mübtedî, Topkapı Sarayı Müzesi Yazma Eserler Kütüphanesi, Y 347.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn. Risâle-i Hüsnü’t-takvîm, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 532.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn. Risâle-i Hüsnü’t-takvîm, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Halet Efendi 405.
Müstakimzâde Süleyman Sa’deddîn, Risâle-i Şerî’at-i Tarîkat li-Müstakimzâde, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 9686.
Müstakimzâde Süleyman Sa’deddîn, Risâle-i Tuhfetü’l-merâm, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 9686.
Müstakimzâde Süleyman Sa’deddîn, Şerh-i Dîvân-ı Aliyy-i’l-Murtazâ kerremallahu vecheh, Bulak: 1255.
Müstakimzâde Süleyman Sa’deddîn, Şerî’at-i Tarîkat, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Pertev Paşa 625.
Müstakimzâde Süleyman Sa’deddîn, Şerî’at-i Tarîkat, Topkapı Sarayı Müzesi Yazma Eserler Kütüphanesi, Y 347.
Müstakimzâde Süleyman Sa’deddîn, Şerî’at-i Tarîkat/Tarîk-ı Nakşbendiyye Sülûklarına Dâir Risâle-i Müstakimzâde, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Yazma Bağışlar 6989.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn. Tefsîrü Sûreti’l-Fâtihâ. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 6698.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn, Tefsîrü Sûreti’l-Fâtihâ, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Pertev Paşa 625.
Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn, Tefsîrü Sûreti’l-Fâtihâti’l-Şerîfeti li-Mevlânâ Müstakimzâde sellemallâh, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 7305.
Müstakimzâde Süleyman Sa’deddîn, Tefsîrü’l-Fâtihâ, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 6701.
Müstakimzâde Süleyman Sa’deddîn, Tuhfetü’l-merâm li-Müstakimzâde, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Pertev Paşa 614.
Müstakimzâde Süleyman Sa’deddîn, Tuhfetü’l-merâm, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 6699.
Müstakimzâde Süleyman Sa’deddîn, Tuhfetü’l-merâm, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Pertev Paşa 625.
Müstakimzâde Süleyman Sa’deddîn, Tuhfetü’l-merâm, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Esad Efendi 3740.
Mütercim Âsım Efendi (2009). Burhân-ı Katı, haz: Mürsel Öztürk, Derya Örs. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Mütercim Âsım Efendi (2013). Kâmûsu’l-muhît Tercümesi, haz: Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
Öksüz, Hadicet ül Kübra (2010). Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin Mektûbât-ı Erbaîn, Terkîbât-ı Erbaîn ve Te’vîlât-ı Erbaîn İsimli Eserleri (İnceleme ve Metin). İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE İlâhiyat Fakültesi, neşredilmemiş yüksek lisans tezi.
Seyyid Mustafa Rasim Efendi (2013). Tasavvuf Sözlüğü/Istılâhât-ı İnsân-ı Kâmil haz: İhsan Kara. İstanbul: İnsan Yayınları.
Şimşek, Halil İbrahim (2007). “Mehmed Emin Tokadî’nin Tuhfetü’t-tullâb li Hidâyeti’l-ahbâb Risalesinin Karşılaştırmalı Neşri”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, sy. 18. İstanbul.
Şimşek, Halil İbrahim (2005). Mehmed Emîn-i Tokâdî/Hayatı ve Risaleleri. İstanbul: İnsan Yayınları.
Tek, Abdurrezzak (2012). Nakşîliğin Osmanlı Topraklarına Gelişi/Molla Abdullah İlâhî. Bursa: Emin Yayınları.
Tosun, Necdet (2006). “Nakşibendiyye; Âdâb ve Erkân”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, XXXII, 342-343.
Tosun, Necdet (2007). Bahâeddîn Nakşbend-Hayatı, Görüşleri, Tarîkatı. İstanbul: İnsan Yayınları.
Vassâf, Osmânzâde Hüseyin (2011). Sefîne-i Evliyâ haz: Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz. İstanbul: Kitabevi Yayınları, II.
Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, I-IX, tarihsiz: [1971?].
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
All papers licensed under Creative Commons 4.0 CC-BY.- Share — copy and redistribute the material in any medium or format
- Adapt — remix, transform, and build upon the material for any purpose, even commercially.
Under the following terms:
Attribution — You must give appropriate credit, provide a link to the license, and indicate if changes were made. You may do so in any reasonable manner, but not in any way that suggests the licensor endorses you or your use.
- No additional restrictions — You may not apply legal terms or technological measures that legally restrict others from doing anything the license permits.
