Matüridi Aklının Felsefi Analizi

Abstract

Philosophical Analysis of “Reason” in al-Maturidi

Abstract

Maturidi is a medieval, non-Arab, a Turkish-Islamic theologian, and founder of Maturidiyya creedal sect. The Reason (‘aql) of al-Maturidi has currently been so debatable among Turkish theologians to solve modern Islamic problems among Muslims. The theology of al-Maturidi founded a strong stability between the reason and the revelation. Furthermore, he is accepted as a rationalist theologian. In fact, for him, reason is a subordinate to comprehend the revelation. In this article, it is aimed to discover the typology of his Reason, whether it is sufficient to cope with modern religious progress and problems. We utilized the perspectives of disciplines of philosophy of information and phenomenology.

The type of “Reason” Maturidi has utilized is not a philosophical or logical, that is a systematic one, but it is a middle age “bon sense”, an ordinary common unsystematic and unmethodical public-practical religious reason; that is everyday life thinking. This reason type has been obsolete in the conception areas, by the modern critical systematic philosophical reason. Thereof Maturidi’s reason has no enough scope to formulate modern religious paradigms.

Matüridi Aklının Felsefi Analizi

Öz

Türkiye’de son zamanlarda Matüridi aklı gündemdedir. Gündem olmasının nedeni, İslam aleminin, her konuda olduğu gibi dini konularda da felsefe yapma konusunda kriz dönemi içinde olması ve dini konulara çağdaş yorum aramasıdır. İslam dünyası şimdiye kadar bütün çözümleri, sistemsiz düşünme ile yapılan mistik tecrübede aramıştır. Fakat çağımızda egemenliğini kabul ettiren “akılcılığın”, her alanda olduğu gibi, ama dinsel kalan toplum için öncelikle İslam’da dini düşünmenin yeniden sistematik akılcı inşasına kaçınılmaz olarak ihtiyaç duyurmaktadır. Bu makalemizde amacımız; Matüridi’nin akıl tipolojisini ve onun, Müslümanların günümüz dini ihtiyaçlarını çözmede yeterli olup olmadığını tespit etmektir. Metodumuz felsefi analiz metodudur. Felsefi analiz; ele alınan konunun unsurlarına ayrılarak ve mantık disiplinin kurallarını kullanarak felsefi eleştirel incelenmesi yöntemidir. Sonra sentez aşamasında ise; o konu mantık kuralları kullanılarak tutarlı bir şekilde yeniden birleştirilerek kurgulamaktır. Görüngü (fenomen)lerden hareketle konunun öz (numen)ü tespit edilir. Biz de Matüridi aklını, bilgi felsefesi ve fenomenoloji disiplinleri perspektifi ile analiz edeceğiz. Analitik tespitimize göre; avam düşünmesinin ürünü olan “gündelik bilgi”nin bütün özelliklerini taşımaktadır. Gündelik düşünmeyi kullanan; savunmacı, şartlı, güdümlü ve sınırlı (mukayyet) olan Matüridi aklı, günümüz din meselelerini çözmede yetersizdir, çünkü çağımızda kullanılan akıl, sistemli, tutarlı, sorgulayıcı, eleştirel, mutlak (sınırsız, güdümsüz ve şartsız) bir felsefi akıldır.