<b>Vubıhlar ve Vubıhça</b></br><i>Ubykhs and Ubykh Language </i>
DOI:
https://doi.org/10.7596/taksad.v2i4.263Keywords:
Vubıh, Ubıh, Vubıhça, Ubıhça, Hititçe, Bükümlü Diller, Kaybolan Diller, Dumézil, Tevfik Esenç, Ubykhs, Ubihs, Ubykh Language, Hittite, Twisted Languages, Lost LanguagesAbstract
Öz Kafkasya halklarından olan Vubıhlar, Kuzey Kafkasya’nın batı ucunda yerleşik bir halktı. Tarihsel kayıtlarda Vubıhlar’dan ilk söz eden Evliya Çelebi'dir. Evliya Çelebi, Vubıhlar’ı Abhazların bir kolu olarak tanımlamıştır. Günümüzde yaşayan milletler arenasında yerini alan Vubıhlar her ne kadar bu topluluğun üyesi ise de dillerini kaybetmişlerdir. Vubıhça her ne kadar ölmüş bir dil olsa da izleri yeryüzünden tamamen silinmiş değildir. Vubıhların bugüne değin çözülememiş bir alfabeleri vardır. Roma’da imparatorluk kuran Etrüsklerin, İtalya'ya Anadolu'dan Lidya'dan geldikleri söylenir. Ayrıca bazı bilim adamları tarafından Etrüsklerin, Ligurların ve Pelaskasların Kafkas asıllı kavimler olduğu iddia edilir. Bu kavim Hititlerin bir kolu idi. Anadolu'ya yerleşmiş Kafkas asıllı bir ırk olduğu için, Çerkeslerin Vubıh boyu lehçesinin Hititçe ile hemen hemen aynı olduğu düşünülmektedir. Vubıhça yaşayan bir fosil gibidir. Karadeniz kıyılarında binlerce yıl önce doğmuş, insanlık tarihinin en eski dillerinden biridir. Bu dil sadece bugünkü Rusya Federasyonunun yazları oturulan yüksek yerleşim alanı Soçi bölgesinde konuşulurdu. Bükümlü diller ailesinden olup sessiz harfler açısından Dünya’nın en zengin dilidir. 2 sesliye karşılık 83 sessiz harf bulunur. Bu dilde aşağı yukarı 3000 civarında da sözcük vardır. Bu sayı yazılı belgesi bulunmayan bir dil için fazla sayılabilir. Abstract Ubykhs, who are one of the peoples of the Caucasus, settled in the western end of the North Caucasus. It was Awliya Chalabi who mentioned about Ubykhs firstly in the historical records. Awliya Chalabi described Ubykhs as a branch of Abkhazian. Today, despite of being a living nation, Ubykhs lost their language. Although Ubykh language is a dead language, its traces have not become extinct completely. Ubykhs have an alphabet which cannot be solved out up to now. Because of being a Caucasian origin tribe settling in Anatolia, the dialect of Ubykh tribe of Circassian is thought to be nearly the same as Hittite language. Ubykh language is like a living fossil. Being born on the coasts of Black sea, it is one of the oldest languages of history of humanity. This language was only spoken in Sochi region which is an upland settlement used in summers in Russian Federation today. It belongs to twisted language family and it is the richest language in the world in terms of consonants. It has 83 consonants in return for 2 vowels. There are almost 3000 words in this language. This number is high for a language that does not have written documents.References
Akurgal, Ekrem (2002). Anadolu Kültür Tarihi, Ankara: TÜBİTAK.
Askerbiy, Şorten (1951). Nartlar ( Kabardey Mitolojisi), Nalçik.
Asman, Jann (20012). Kültürel Bellek, Çev. Ayşe Tekin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Ber, Hikmet (2006). Adigece-Çerkesçe- Anlamak ve Düşünmek, Ankara: Kuban Yayınları.
Berzeg, Kazım (1992). Çerkes Dilleri Konusunda Yeni Bilimsel Görüşler ve Türkik Diller Camiasıyla Eski İlişkileri, Kafkasya Gerçeği, No:7, Samsun.
Berzeg, Sefer (1998). Soçi'nin Sürgündeki Sahipleri Çerkes-Vubıhlar Kafkasya-Soçi Araştırmaları 1, Ankara.
Çünatıko, Met - Yusuf İzzet (2009). Kafkas Tarihi II, Çev. Doğan Erdin, Ankara: Kaf-Dav Yayınları.
Dumézil, Georges et Tevfik Esenç (1973). Notes D'Etimologıe et de Vocabularie Sur Les Langıes Caucasıque Du Nord-ouest. Bedi Kartlisa-Revue de Kartvelologie, Volume; XXXI, Paris 1973.
Dumézil, Georges (1986). Mythe et a–popé, L'ideologie des trois fonctions dans les a–popées des Indo Européens. Editions Gallimard Paris 1986.
Dumezil, Georges (2000). Kafkas Halklarının Mitolojisi ( Çev:Musa Yaşar Sağlam), Ankara: Ayraç Yayınları.
Erhat, Azra- Eyüboğlu, Sabahattin (1998). Hesiodos Eseri ve Kaynakları, İstanbul: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Eribon, Didier. Georges Dumézil'le Konuşmalar. Çev: İsmail Yerguz, Sinatle Yayınları.
Ersoy, Hayri - Kamacı, Aysun (1994). Çerkes Tarihi, İstanbul: Tümzamanlar Yayıncılık.
Lomatidze, Ketevana (1954). Aşkarıwua Diyalekti, Diğer Adige-Abhaz Dilleri Arasındaki Yeri. Tiflis.
Moseley, Christopher (ed.). (2009). Atlas of the World's Languages in Danger, UNESCO, Paris.
Namitok, Aytek (2003). Çerkeslerin Kökeni I-II, Çev. Aysel Çeviker, Ankara: KAF-DAV Yayınları.
Özdemir, Özbay (1990). Mitoloji ve Nartlar, Kafdağı yayınları, Ankara: 1990.
Sheveroshkin, Vitaliy. Bütün dillerin bir anadili var mıydı? (Çevirenler: Prof. J. Stewart Robinson- Dr. Mehmet Tomaybay).
Shinkuba, Bagrad (2000). Son Vubıh / Bir Çağa Tanıklık (Çev: Hande Canlı), İstanbul: Tümzamanlar Yayıncılık.
Stephen A. Wurm (2001). Atlas of the World's Languages in Danger of Disappearing, UNESCO, Paris.
Turçaninov G. V. (1971). Kafkasya ve Doğu Avrupa halklarının Yazıları ve Dillerinin Geçmişi.
Ünal, Ahmet (2003). Hititler Devrinde Anadolu II, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Gazetede Ve Dergilerde Yayımlanan Bazı Yazılar
Altan, Mehmet (2009). Küsme ve ölme: Yoksa dilin kaybolur¦, Star Gazetesi, 1 Mart 2009
Batur, ENİS (2009). Kayıp Bir Dilin Peşinde, NTV Tarih Dergisi, 2009, sayı:3, s. 68-69
Bağlar, SELÇUK (2011). Anadolu Ve Kafkas Mitlerinde Ortak Tanrı Kültürü Üzerine Bir Örnek: Fırtına Tanrısı Teişeba-Teşup Ve Nart Sosrıko VII. Uluslar arası Van Gölü Havzası Sempozyumu, Ekim
Cumhuriyet Bilim Teknik Dergisi, Sayı:107, 18 Mart 1989
Halis, Müjgan (2009). Kaybolan Dillerimiz, Star Gazetesi, 6 Mart 2009
Jineps gazetesi, Eylül 2006 Ek-1, Şubat 2007
Karaçam, Nazif (2009). Bir Dil Konuşulmazsa Ölür ve Kaybolur, Trakya Gazetesi, 10 Şubat 2009
Lavrov. L. İ. (1992). Vubıkhlar Hakkında Etnografik Bir Araştırma, Kafkasya Gerçeği Dergisi, Samsun, sayı: 8, s. 47.
Oğuz, Öcal (2007). UNESCO, Kültür ve Türkiye, Milli Folklor Dergisi, 2007, yıl 19, sayı 73
Oksay, Reyhan. Her Dilin Dünyayı Algılayışı Farklı, Cumhuriyet Bilim-Teknik-s:848 ( New Scientist dergisinden çeviri).
Özsoy, Sumru (2006). Nart Dergisi, 2006, sayı: 50 (ek), s. 44.
Kaybolan Dillere Atlas, Evrensel Gazetesi- Kültür Servisi, 24 Şubat 2009
UNESCO: Türkiye'de 15 Dil Tehlikede, BİA Haber Merkezi, 23 Şubat 2009
Dr. Vuçujıko Zek`oğ, Marje dergisi, tanıtım sayısı, s. 37-38;Nart dergisi, sayı 8, s. 13.
Bin 300 Dil Tehlike Altında, BİA Haber Merkezi, 20 Şubat 2009
Vubıhlarla İlgili Bazı İnternet Siteleri
http://www. bibilgi. com/Vubıhça-29k
http://www. kafkas. org. tr/ajans/2002/aralik/14. 12. 2002_iki_gunde_bir_dil_olecek. htm
http://www. kafkas. org. tr/kultur/diledebiyat_Vubıh%E7a. html
http://www. kafkasfederasyonu. org/nart_dergisi/index. htm
http://www. karakutu. com. tr
http://www. omniglot. com/writing/ubykh. htm
http://portal. unesco. org/en/ev. php-URL_ID=29008&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.
http://portal. unesco. org/ci/en/ev. php-URL_ID=28377&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201. html
http://www. timaf. 8m. com/Vubıhler. htm
http://www. tr. kafpedia. org/index. php?title=Son_Vubıh
http://www. unesco. org/culture/en/endangeredlanguages/atlas
http://en. wikipedia. org/wiki/Ubykh_language
http://en. wikipedia. org/wiki/Ubykh_language#Phonology
http://en. wikipedia. org/wiki/Ubykh_language#Grammar
http://en. wikipedia. org/wiki/Ubykh_people
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
All papers licensed under Creative Commons 4.0 CC-BY.- Share — copy and redistribute the material in any medium or format
- Adapt — remix, transform, and build upon the material for any purpose, even commercially.
Under the following terms:
Attribution — You must give appropriate credit, provide a link to the license, and indicate if changes were made. You may do so in any reasonable manner, but not in any way that suggests the licensor endorses you or your use.
- No additional restrictions — You may not apply legal terms or technological measures that legally restrict others from doing anything the license permits.