The Rise of Armenian Historiography in the Late Antiquity: Mythology and History / Geç Antik Çağda Ermeni Tarihçiliğinin Yükselişi: Mitoloji ve Tarih

Abstract

Abstract

The Iranian civilization, which was the basis of the Armenian culture until the Conversion to Christianity, was far from the historiographic tradition in comparison to Greeks and Romans even if they portrayed their own history by means of reliefs. In this respect, there is a cultural affinity between the absence of historiography before Christianity in the Armenian society and the absence of the literary tradition in pre-Islamic Iran. However, this cultural relationship, which lasted until the fourth century, modified after the adoption of Christianity by the Armenians and caused to emerge the idea of historiography among the Armenians. Thus, there is a parallel between the beginning of the custom of historiography and the acceptance of Christianity in the Armenian society.

The general structure of the Armenian historiography, originally based on patristic roots, was shaped after the Battle of Vartanants (Avarayr) in 451 and turned into an ideological struggle for Armenians. This idea shows that the Armenians tend to create historical depth and common destiny in the late antiquity. Following this, the collapse of the Sassanid Empire and the arrival of Muslims to the world of Armenians naturally opened a new era in Armenian historiography. This period was built directly on the idea of “opposition” and “other”.

This study aims to establish a direct connection between the acceptance of Christianity by Armenians and the start of historiography tradition by the intellectual Armenians and examine the reasons why historiography flourished for Armenians.

Öz

Hıristiyanlığın kabulüne kadar Ermeni kültürünün temelini oluşturan İran medeniyeti daha çok rölyefler üzerinden geçmişi resmederek kitabî tarih yazım geleneğinden Yunan ve Romalılara nispetle uzak kalmıştır. Bu açıdan İranlıların derin izlerini taşıyan Ermeni toplumunda Hıristiyanlıktan önce tarih yazıcılığının olmaması ile İslamiyet öncesi İran’da tarih yazım geleneğinin geniş tabanda karşılık bulamaması arasında kültürel bir yakınlık göze çarpmaktadır. IV. yüzyıla kadar devam eden bu kültürel ilişki, Hıristiyanlığın Ermeniler tarafından benimsenmesinin ardından değişmiş ve bu durum tarih yazıcılığının zamanla Ermeniler arasında başlamasına yol açmıştır. Bu yüzden Ermeni toplumunda tarih yazım geleneğinin yaygınlaşması ile Ermenilerin Hıristiyanlığı kabul etmeleri arasında bir paralellik söz konusudur.

Patristik kökene dayanan Ermeni tarihçiliğinin genel yapısı 451 yılındaki Vartanants (Avarayr) savaşından sonra şekillenerek ideolojik bir mücadeleye dönüşmüştür. Bu yaklaşım eski çağ Ermeni yazarlarının tarihsel derinlik ve ortak kader bilinci oluşturma niyetinde olduklarının açık bir göstergesidir. Sonraki yüzyıllarda Sâsânîlerin çöküşü ve Müslümanların Ermenilerin görüş alanına girmesi ise doğal olarak Ermeni tarihçiliğinde yeni bir dönem başlatmıştır. Bu dönemin temel prensibi de doğrudan “karşıt” ve “öteki” düşünceleri üzerine inşa edilmiş olmasıdır.

Bu çalışma, Hıristiyanlığın Ermeniler tarafından kabul edilmesi ve entelektüel Ermeniler tarafından tarih yazımı geleneğinin başlatılması arasında doğrudan bir bağ kurmayı ve tarihçiliğin Ermeniler arasında Hıristiyanlık üzerinden nasıl geliştiğini incelemeyi amaçlamaktadır.