Gümüşhâneli Dergâhı Şeyhlerinden Safranbolulu İsmail Necati: Hayatı, Halifeleri ve Eseri / Safranboluian Ismail Najati, One of the Sheikhs of Gumushkhanawi Lodge: His Life, Khalifas and Work
DOI:
https://doi.org/10.7596/taksad.v8i2.2107Keywords:
İsmail Necati, Ahmed Ziyâeddîn-i Gümüşhânevî, Ziyâiyye, Seyr ü Sülûk, Huzur dersleri, İsmail Najati, Ahmad Ziyaaddîn Gumushkhanawi, Ziyaiyyah, Sayr al-Suluk, Huzur lessons.Abstract
Abstract
Ismail Najati efendy was born in Safranbolu in 1258/1842-3. After completing primary education in his hometown, he came to Istanbul and completed his education there, then he was engaged in teaching as a mudarris. Besides being a participant of Huzur Lessons as a muqarrir and mukhatap, he taught as a professor in the madrasa of Dar al-khilafat al-aliyye. His relationship with Ahmad Ziyaaddin Gumushkhanawi, the scholar-sufi of that era, began in his pupilage and continued in the form of professor-student and sheikh-disciple relation until the death of Gumushkhanawi. He attended the lessons of Gumushkhanawi, took scholarship ijazats and also khilaftnamah from him by completing his sayr al-suluk. He undertook the sheikhdom of Gumushkhanawi Lodge, which was the grand lodge of Ziyaiyyah sûfî order attributed to Gumushkhanawian Ahmad Ziyaaddin Efendy, succeeding Kastamonuian Hasan Hilmy Efendy and conducted this mission until his death. As a mudarris and a sheikh he gave ijazats to numerous students regarding hadith books that he taught. He also gave khilafatnamah to his merited disciples who were taken by himself to khalwats/seclusions, one of the rutin activities of the Lodge. As far as we identified, the number of his khalifas was twenty five. His pamphlet titled Sayr al-Suluk Lessons and postscript to the book of Ramuz al-ahadith are written works of him. In this paper, by presenting the life, scholarly career, lodge activities and khalifas of Ismail Najati Efendy, and briefly examining his pamphlet regarding sayr al-suluk, we sought to introduce this outstanding scholar and wise man.
Özİsmail Necati Efendi, 1258/1842-3 senesinde Safranbolu’da doğmuş, ilk tahsilini memleketinde tamamladıktan sonra İstanbul’a gelerek burada tahsilini tamamlamış, ardından da tedris faaliyetlerinde bulunmuş bir müderristir. Huzur Dersleri mukarrir ve muhataplığı yanında Dârü’l-hilâfeti’l-aliyye medresesi hocalığı da yapmıştır. Dönemin alim sûfîlerinden Ahmed Ziyâeddîn-i Gümüşhânevî ile daha talebeliği döneminde başlayan münasebeti hoca-talebe ve şeyh-mürid ilişkisi şeklinde onun vefatına kadar devam etmiştir. Gümüşhânevî’nin derslerine katılarak hem ilim icâzetleri hem de seyr ü sülûkünü tamamlayarak hilâfetnâme almıştır. Gümüşhaneli Ahmed Ziyaeddin Efendi’ye nispet edilen Ziyâiyye tasavvuf yolunun âsitânesi olan Gümüşhânevî dergâhının Kastamonulu Hasan Hilmi Efendi’den sonra şeyhliğini üstlenerek vefatına kadar bu vazifeyi yürütmüştür. Pek çok talebeye hem bir müderris olarak hem de dergâhın şeyhi olarak okuttuğu hadis eserlerine dair icâzetler vermiştir. Dergâhın rutin faaliyetlerinden olan halvetlere aldığı kimselerden liyâkat kesbedenlere de hilâfetnâme vermiştir. Tespit edebildiğimiz kadarıyla yirmiş beş kişi halifesi olmuştur. Seyr ü Sülûk Dersleri adlı risâlesi ile Râmûzü’l-ehâdîs kitabına yaptığı hâşiye yazılı çalışmalarından olan İsmail Necati Efendi’nin hayatı, ilmî kariyeri, dergâh faaliyetleri ve halifeleri ile seyr ü sülûka dair eserinin kısaca tahliline yer verilerek bu önemli alim ve ârif tanıtılmaya çalışılmıştır.
References
Abdülkadiroğlu, Abdülkerim (1995). Ilgazlı Hacı Baba, İstanbul.
Albayrak, Sadık (1980). Son Devir Osmanlı Ulemâsı, İstanbul.
Alikılıç, Dündar (2014). “Ahmed Ziyâeddin-i Gümüşhânevî ve Kültür Mirasımıza Olan Katkıları”, Uluslararası Gümüşhânevî Sempozyumu (Bağcılar Belediyesi, 1-2 Haziran 2013), İstanbul 2014, s. 494-505.
Ankaralı Ahmed Hilmi (t.y.). Gümüşhânevî’nin Terceme-i Hâli, M. Es’ad Coşan Arşivi, Ankaralı Hilmi Efendi Koleksiyonu, I/136.
Çavdar, Tuba (1995). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kadar Osmanlı Kütüphanelerinin Gelişimi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1995, s. 19-21.
Dümer, M. Yekta (1980). Şeyh Hazret-i Abdülhay Öztoprak: Hak ve Hakîkat Yolcularını İrşâd, Sinan Yayınevi, İstanbul.
Ebü’l’ulâ Mardin (1956). Huzûr Dersleri, I-II, İstanbul.
Ebü’l’ulâ Mardin (1966). Huzûr Dersleri (nşr. İsmet Sungurbey), II-III, İstanbul.
Ersoy, Adem (2014). "Gümüşhânevî'nin Halifelerinden Safranbolulu İsmail Necati Efendi", Doğumunun 200. Yılı Hatırasına Uluslararası Gümüşhânevî Sempozyumu: 'İlim ve İrşadla Geçen Bir Ömür' Bildiriler, 1-2 Haziran 2013, 2014, s. 424-431.
Erünsal, İsmail E. (2008). Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri, Ankara.
Eyice, Semavi (1987). “Fatma Sultan Camii”, DİA, XII, 262-264.
Eyice, Semavi (1987). “İstanbul’un Kaybolan Eski Eserlerinden: Fatma Sultan Camii ve Gümüşhaneli Dergâhı”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası S. F. Ülgener’e Armağan, 43 (İstanbul 1987), s. 475-499.
Gündüz, İrfan (1984). Gümüşhânevî Ahmed Ziyâüddîn Hayatı-Eserleri-Tarîkat Anlayışı ve Hâlidiyye Tarîkatı, İstanbul.
İbanoğlu, Fulya (2015). “Mehmet Fehmi Ülgener Sicil Varakası”, Din ve Hayat, sy. 24 (Şubat 2015), 17-23.
İlmiyye Salnâmesi, İstanbul.
İpşirli, Mehmet (1987). "Huzur Dersleri", DİA, XVIII, 441-444.
Işık, Ayhan (2015). “İlk İstanbul Müftüsü Mehmet Fehmi Ülgener”, Din ve Hayat, sy. 24 (Şubat 2015), s. 15-16.
Kara, Ömer (2018). "Osmanlı Arşiv Belgelerinde Huzur Dersleri,", Osmanlı'da Tefsir Dersi Gelenekleri: Saray-Tekke-Medrese (ed. Ömer Kara ve dğr.), İstanbul 2018, s. 25-90.
Kevserî, Muhammed Zâhid b. Hasan (t.y.). et-Tahrîrü’l-vecîz fîmâ yebteğîhi’l-müstecîz, (Kahire: Matbaatü’l-Envâr,1360), y.y.
Kütükoğlu, Mübahat S. (1973). “Dârü’l-hilâfeti’l-aliyye Medresesi”, DİA, VIII, 507-508.
Mustafa Fevzi (1895). Hediyyetü’l-Hâlidîn fî menâkıbı Kutbi’l-ârifîn Mevlânâ Ahmed Ziyâeddîn b. Mustafa el-Gümüşhânevî, İstanbul.
Mustafa Fevzi (1911). Menâkıb-ı Haseniyye fî ahvâli’s-seniyye, İstanbul.
Osmânzâde Hüseyin Vassâf (2006). Sefîne-i Evliyâ (haz. Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz), I-V, İstanbul 2006.
Pakalın, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-III, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Sağır, Yusuf (2014). “Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî’nin Kurduğu Kütüphâneler”, I. Uluslararası Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî Sempozyumu (3-5 Ekim 2013 Gümüşhane) (ed. İhsan Günaydın vd.), Ankara 2014, s. 911-918.
Sayar, A. Güner (2000). “İsmâil Necâti Efendi”, DİA, XXIII, 155.
Sayar, A. Güner (2000). “Mehmet Fehmi Ülgener”, DİA, XIIL, 288-289.
Sayar, Ahmed Güner (1998). Bir İktisatçının Entelektüel Portresi Sabri F. Ülgener, Eren Yayınları, İstanbul.
Tüzen, Adnan (2014). “Gümüşhâneli Dergâhında Hatm-i Hâcegân Yapılması Şartıyla Kurulan Bir Vakıf, Bu Vakfa Ait Vakfiye ve Tevcih Belgeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, I. Uluslararası Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî Sempozyumu (3-5 Ekim 2013 Gümüşhane) (ed. İhsan Günaydın vd.), Ankara 2014, s. 895-899.
Yıldız, Esra (2015). “İsmail Necati Efendi”, Din ve Hayat, Haziran 2015, s. 148-149.
Yıldız, Fatih (2014). "Safranbolulu İsmail Necati Efendi", Kastamonu Üniversitesi II. Uluslararası Şeyh Şa'bân-ı Velî Sempozyumu – Kastamonu'nun Manevi Mimarları-, (4-6 Mayıs 2014), 2014, s. 259-269.
Yılmaz, Necdet (2017). “Gümüşhânevî Dergâhı: Güzünü Bitirip Kış Mevsimine Giren İmparatorlukta Sahada Bir Müessese”, Vakıf ve Sivil Toplum (haz. Fahameddin Başar), Ankara 2017, s. 111-135.
Zâkir Şükrî Efendi (1980). Die İstanbuler Derwisch-Konvente und Ihre Scheiche (Mecmua-i Takâyâ), (haz. Klaus Kreiser, Mehmet Serhan Tayşi), Berlin.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
All papers licensed under Creative Commons 4.0 CC-BY.- Share — copy and redistribute the material in any medium or format
- Adapt — remix, transform, and build upon the material for any purpose, even commercially.
Under the following terms:
Attribution — You must give appropriate credit, provide a link to the license, and indicate if changes were made. You may do so in any reasonable manner, but not in any way that suggests the licensor endorses you or your use.
- No additional restrictions — You may not apply legal terms or technological measures that legally restrict others from doing anything the license permits.