Seyyid Mehmet Ağa Vakfiyesinde Bulunan Yapıların 19. Yüzyılda Yaptırılma Süreçleri ve Günümüzdeki Durumları Hakkında Tespitler / An Evaluation of Construction Processes of the Buildings Which Existed in Sayyid Mehmet Aga's Foundations in the 19th Century and Current Situations

Authors

  • Mustafa Eyyamoğlu Yakın Doğu Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü
  • Nuran Kara Pilehvarian

DOI:

https://doi.org/10.7596/taksad.v8i1.1623

Keywords:

Kıbrıs, Osmanlı, Kültürel miras, Seyyid Mehmet Ağa, Cami, Cyprus, Ottoman, Cultural heritage, Seyyit Mehmet Ağa Vaqf, Mosque.

Abstract

Abstract

In this study, reconstruction activities in Cyprus were investigated according to the information given in the El-Hac Es-Sayyid Mehmet Ağa Foundation (1826). El-Hac Es-Seyyid Mehmet Ağa was a former guardian in Ottoman Palace (İstanbul) who was appointed as a tax officer Cyprus in the early 19th century. Seyyid Mehmet Aga, during his stay in Cyprus constructed Mosque, Tekke, Mescit, and schools and he has foundations related to these structures. These foundations are available in the TRNC Vakıflar Administration, TRNC Girne National Archives and Research Department, Republic of Turkey Directorate General of Foundations Achieves. Most of the Islamic buildings registered in the Seyyid Mehmet Ağa foundation are made up of the pre-existing, inadequate and ruined structures re-constructed and brought to the use of the Muslim Turkish Cypriot people. Nicosia Dükkanlarönü Mosque, Fethiye Mosque, Tahtakale Mosque, Lapta Mosque and Famagusta Kutup Osman Efendi Tomb are the architectural venues where the Turkish Cypriot Islamic culture has been performed and it is understood from archival documents that they are supported by various mites and foundations. Within the scope of the study, prior and restructuring processes of these structures were determined and findings were made about the current situation. These structures are the living documents of the Ottoman Period in Cyprus over 300 years, which describe the structuring of the Islam and Ottoman identity in island. These structures are important documents of the Turkish Cypriot Islamic Heritage. Due to political changing over time they lost their incomes and original shapes.

Öz

Bu çalışmada 19, yüzyıl başlarında Kıbrıs’a muhassıl olarak atanan Dergâh-ı Âli Kapıcı başlarından El-Hac Es- Seyyid Mehmet Ağanın 1826 tarihli Vakfiyelerinde geçen bilgilere bağlı olarak Kıbrıs’taki imar faaliyetleri incelenmiştir. Kıbrıs’ta bulunduğu süre zarfında Cami, Tekke, Mescit, Sıbyan Mektebi yaptıran Seyyid Mehmet Ağa’nın bu yapılar ile ilgili vakfiyeleri mevcuttur. Bu vakfiyeler KKTC Vakıflar İdaresinde, KKTC Girne Milli Arşiv ve Araştırma Dairesinde, TC Vakıflar Genel Müdürlüğü ve TC Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde bulunmaktadır. Seyyid Mehmet Ağa vakfiyesinde kayıtlı bulunan İslami eserlerin çoğu önceden var olan, yetersiz ve harap durumda olan yapıların yeniden düzenlemelerle genişletilip Müslüman Türk halkının kullanımına kazandırılmış yapılardır. Seyyid Mehmet Ağa’nın yeniden yaptırmış olduğu Lefkoşa Dükkânlar Önü Camii, Fethiye Camii, Tahtakale Camii, Lapta Camii ve Mağusa Kutup Osman Efendi Türbesi Kıbrıs Türk İslam kültürünün icra edildiği mimari mekânlar olup çeşitli akarlar ve vakıflar ile desteklenmiş oldukları arşiv belgelerinden anlaşılmaktadır.

Çalışma kapsamında söz konusu yapıların önceden ve yeniden yaptırılma süreçleri belirlenerek günümüzdeki durumları hakkında tespitler yapılmıştır. Osmanlı Hâkimiyetinin adada var olduğu 300 yılı aşkın zaman diliminde, gerek devlet eli gerekse adada görev alan memurlar sayesinde Kıbrıs’ta İslam ve Osmanlı kimliğinin yapılandırılarak etkisinin genişletildiğini anlatan ve Osmanlı Devleti’nin Kıbrıs’ta yaşayan belgeleri niteliğinde olan bu yapılar, Kıbrıs Türk İslam Mirasının vazgeçilmeyen önemli ögeleridir. Zaman içerisinde değişen siyasal yapıya bağlı olarak gelirleri kesilen ve terk edilen bu eserler bakımsızlık nedeni ile orijinal hallerini yitirmişerdir.

Author Biography

Mustafa Eyyamoğlu, Yakın Doğu Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü

Yakın Doğu Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Doktora Öğrencisi

References

Altan, H. Mustafa (1986). Belgelerle Kıbrıs Türk Vakıflar Tarihi. Cilt 1, Lefkoşa: Vakıflar İdaresi Yayınları.

Aslanapa, Oktay (1975). Kıbrıs’ta Türk Eserleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara.

Bağışkan, Tuncer (2005). Kıbrıs’ta Osmanlı-Türk Eserleri. Lefkoşa: Kuzey Kıbrıs Müze Dostları Derneği.

Barkan, Ö. Lütfi (1975). ‘‘Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler’’, Vakıflar Dergisi (2),1942:279-286.

Bedirhan, Muhammet (2006). ‘‘Osman Fazlî Atpazarî: Hayatı-Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri’’. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Behçet, Hasan (1969). ‘Kıbrıs Türk Maarif Tarihi 1571-1968), Lefkoşa Kıbrıs.

Captain, M. B. Seager (1883). ’Reports on the Evkaf properties’ Cyprus.

Eyyamoğlu, Mustafa (2018). Arşiv Belgelerine Göre Mağusa Kutup Osman Efendi Tekkesinin Yeniden Değerlendirilmesi, Yakın Doğu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Lefkoşa.

Eyyamoğlu, Mustafa (2018) Ellibeşyıl Sonra Yeniden İnşa Edilen Bir Kıbrıs Osmanlı Kültür Mirası: Lefkoşa Dükkânlarönü Camii, Yakın Mimarlık Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, s.17.

Eyice, Semavi (2000). ‘Kıbrıs’ın Tarihi ve Eserleri’ Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 6, s.515.

Gazioğlu, Ahmet (1995). Kıbrıs Türk Tarihi-Türk Dönemi- (1570-1878). Lefkoşa: Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi.

Gökalp, Kamil (2010). ‘‘Dünyada Mevlana İzleri Bakışında Kıbrıs’ta Mevlevilik Geçmiş ve Şimdi’’. Konya: 8. Milletlerarası Mevlana Kongresi, 2010:209-220.

Gürkanş, H. Muzaffer (1996). ‘Kıbrıs Tarihinden Sayfalar’ s:32

Halkın Sesi Gazetesi (1962). Eylül 7.

Haydar, Çakkol (1984). ‘Kıbrıs’ta osmanlı Dönemi Örnekleri’, basılmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.11-12.

Köprülü, Mehmed Fuad (1991). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.

Kutup Osman Efendi Tekkesi Kitabesi, Cambulat Müzesi, Muğusa, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti.

Namlı, Ali (1994). İsmail Hakkı Bursevi ve Tamam-ül Feyz Adlı Eseri, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Marmara Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Namlı, Ali (2001). Atpazarî Osman Fazlı, Türkiye Diyanet Vakfı, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 4, s. 84.

Numan, İbrahim (2004). ‘‘Kutub Osman Tekkesi Binaları Hakkında’’. Beyhan Karamağralı Armağanı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

Özdener, Hasan (1992). ‘‘Kıbrısta Mevlevilik ve Mevleviler’’. Konya: 6. Milli Mevlana Kongresi.

Suraiya, Faruqi ve Ahmet Yaşar Ocak (1986). Zaviye, İslam Ansiklopedisi 13.

Tanman, Mehmet Baha (1997). ‘‘Eyüpsultan’da Tarikat Yapıları’’. I. Eyüpsultan Sempozyumu, İstanbul: Eyüpsultan Belediyesi Kültür Yayınları, s:101-109.

Yıldız, Netice (1996). ‘‘Aquaducts in Cyprus’’. Kıbrıs Araştırmaları Dergisi 2, Gazimağusa: DAÜ-KAM, s:89-112.

Yıldız, Sakıp (2001). Atpazari Osman Fazlı’ Diyanet İslam Ansiklopedisi’ cilt 4, s.81.

Published

2019-04-01

How to Cite

Eyyamoğlu, M., & Kara Pilehvarian, N. (2019). Seyyid Mehmet Ağa Vakfiyesinde Bulunan Yapıların 19. Yüzyılda Yaptırılma Süreçleri ve Günümüzdeki Durumları Hakkında Tespitler / An Evaluation of Construction Processes of the Buildings Which Existed in Sayyid Mehmet Aga’s Foundations in the 19th Century and Current Situations. Journal of History Culture and Art Research, 8(1), 455-474. https://doi.org/10.7596/taksad.v8i1.1623