Birgivi’nin Tasavvuf ve Tarikatlere Bakışı / The Understanding of Tasawwuf and Tariqat in al-Birgiwi
DOI:
https://doi.org/10.7596/taksad.v6i4.1057Keywords:
Birgivî, Şeriat, Bidʽat, Bâtıniyeci tasavvuf ve tarikatlar, Ehl-i Sünnet, İbn Teymiyye, Selefiye, al-Birgiwi, Sharia, Innovation, Esoteric Tasawwuf and Tariqat, Sunni orthodoxy, Ibn Taymiyya, Salafism.Abstract
AbstractThe relation between sufis and ulema in Ottoman Empire presents an harmonious state in general, but this positive atmosphere changed to an unpleasant condition from time to time because of disagreement in different subjects between two groups of people.
Birgivi is considered one of the most notable scholars in a series of disputes occurred between sufis and ilmiye establishment in the 16th century of Ottoman Empire. His views about innovation (bidʽat), esoteric Sufism and tariqats in those discussions in which he adopted a rather strict and strong language were assessed and criticized by a number of authors. These assessments generally comprise that Mehmed Birgivi (d. 981/1573) disregarded all traditions and customs in the society and was affected by salafism, but it is conspicuous that most of these opinions and claims about his approaches are either inaccurate or inadequate as a result of the lack of the interest in obtaining his viewpoint as a whole from his books in connection with the topics in question. So, we observe that those evalutions portray his opinions differently when we investigate them in his related books. In this paper, we argue Birgivi’s viewpoint on Sufism and tariqats through his works and analize some opinions and claims in this regard.
Öz
Osmanlı devletinde genellikle uyumlu bir görüntü arz eden tekke-medrese ya da ulema-meşâyih arasındaki ilişkiler çeşitli dönemlerde olumsuz bir havaya bürünmüş ve iki zümre arasında muhtelif dinî konularda fikir ayrılıkları dolayısıyla anlaşmazlıklar ortaya çıkmıştır. Tekke-medrese arasında zaman zaman baş gösteren bu gergin atmosferin XVI. yüzyıldaki en önemli temsilcilerinden biri Mehmed Birgivî’dir (ö. 981/1573). Bu münakaşalarda oldukça sert bir üslubu benimsediği görülen Birgivî’nin bidʽatler ile bâtıniyeci tasavvuf ve tarikatlar hakkındaki yaklaşımı hem geçmişte hem de günümüzde çeşitli yazarlarca eleştiri konusu yapılmış ve bu husustaki bakış açısı ve sergilediği mücadeleyle ilgili lehte ve aleyhte değerlendirmelerde bulunulmuştur. Bu değerlendirmelerin ana temasını onun, temelde dini toplum hayatından ayrı düşündüğü, örf ve adetlere itibar etmediği ve selefi çizginin etkisinde kaldığı yönündeki tenkitler oluşturmaktadır. Ne var ki bu tenkitlerin önemli bir kısmı, Birgivî’nin kitaplarında konuyla ilgili serdettiği yaklaşımlarının bütün halinde incelenmemesinden kaynaklanmakta olup, ya eksik ya da hatalıdır. Bu nedenle, Birgivî’nin çalışmalarında konuyla ilgili dillendirdiği görüşler ayrıntılı olarak ele alındığında söz konusu yaklaşımlarıyla ilgili kimi tespitlerin gerçekte olduğundan farklı bir portre ortaya çıkardığı görülmektedir. Biz bu makalemizde, eserlerinde serdettiği mülahazalarından yola çıkarak Birgivî’nin tasavvuf ve tarikatlara bakışını ayrıntılı olarak ele alacak ve bu hususla ilgili görüş ve iddiaları inceleyecek, ardından konuyla ilgili tespitlerimizi ortaya koyacağız.
References
Akpınar, Muhammet Raşit (2015). “Osmanlı Toplumunda Selefî Düşüncenin Tipik Bir Temsilcisi olarak Kadızâdeliler” Gaziantep Üniversitesi İlahiyat Akademi Dergisi, c. 1, sy. 1-2, s. 303.
Arslan, Ahmet Turan (1989). “İmam Birgivî’nin Tasavvuf Anlayışı”, İslam Dergisi, sy. 74, Ekim, s. 43-45, İstanbul.
Birgivî (1992). Vasiyetnâme. İstanbul: Bedir Yayınevi.
Birgivî (t.y.). et-Tarîkatul-Muhammediyye. İstanbul: Pamuk Yayınları.
Birgivî (t.y.). Mihakkü’s-sûfiyye, y.y.
Birgivî (t.y.). Risâle li ibtâli vakfi’n-nukûd. y.y.
Çelebi, Kâtib (1990). Mîzânu’l-hak fî ihtiyâri’l-ehak (İslâmda Tenkid ve Tartışma Usûlü), (s.nşr. Süleyman Uludağ, Mustafa Kara), İstanbul: Marifet Yayınları.
Coşkun, Ali (2001). “Osmanlı Dönemi Dînî Kurtuluş Hareketlerinin Sosyolojisi”, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 20, s. 136.
el-Askalânî, İbn Hacer (1379). Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî, (thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî), c. I. Beyrut: Dâru’l-Maʽrife.
el-Heytemî, İbn Hacer (t.y.). el-Fetâva’l-hadîse. y.y.: Dâru’l-Fikr.
el-Karâfî, Şihâbuddîn (t.y.). el-Furûk, c. I, y.y.: Âlemu’l-Kütüb.
en-Nevevî, Muhyiddîn Yahya b. Şeref (1392). Şerhu Müslim, c. VI. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
eş-Şâtıbî, İbrahim b. Musa b. Muhammed (1992). el-İʽtisâm (nşr. Süleym b. Îd el-Hilâlî), c. II, Suudi Arabistan: Dâru İbn Affân. es-Suyûtî, Celâluddîn (1409). Hakîkatu’s-sünneti ve’l-bidʽa (thk. Zîb b. Mısrî b. Nâsır el-Kahtânî), y.y.: Metâbiu’r-Reşîd.
ez-Zehebî, Şemsuddîn Osman b. Kaymâz (1996). et-Temessükü bi’s-sünneti ve’t-tahzîru mine’l-bidaʽ, (thk. Muhammed Bâkerîm, Muhammed Bâabdullah). Medine: el-Câmiatu’l-İslâmiyye.
İbn Abdisselâm, İzzuddîn (1991). Kavâidu’l-ahkâm fî mesâlihu’l-enâm, (thk. Taha Abdurrauf Saʽd), c. II. Kahire: Mektebetu’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye.
İbn Âbidîn (1992). Reddu’l-muhtâr ala’d-Dürri’l-muhtâr, c. I. Beyrut: Dârul-Fikr.
İbn Sellâm, Ebû Ubeyd el-Kâsım (1995). Fedâilu’l-Kur’ân, (thk. Mervân el-Atıyye, Muhsin Harâbe, Vefâ Takıyyuddîn). Dimaşk: Dâru İbn Kesîr.
İbn Teymiye, Takıyyuddîn (1987). el-Fetâva’l-kübrâ, c. IV. y.y.: Dârul-Kütübi’l-İlmiyye.
İbnu’l-Cevzî, Cemalüddîn Ebu’l-Ferac (2001). Telbîsü İblîs. Beyrut: Dârul-Fikr.
Ivanyi, Katharina Anna (2012). Virtue, Piety and he Law: A Study Of Birgivī Meḥmed Efendī’s Al-Ṭarīqa Al-Muḥammadiyya. Doktora Tezi. New Jersey: Princeton University.
Koca, Ferhat (1999). “Takıyyüddin İbn Teymiyye”, TDVİA, c. XX, Ankara, s. 402-404.
Koca, Ferhat (2002). “Osmanlılar Dönemi Fıkıh – Tasavvuf İlişkisi: Fakılar İle Sofular Mücadelesinin Tarihi Serüveni”, Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 1, s. 105.
Kunt, Metin, H. & Gazi, Yurdaydın (1987). Türkiye Tarihi: Osmanlı Devleti: 1300-1600 (nşr. Sina Akşin), c. II. İstanbul: Cem Yayınları.
Ocak, Ahmet Yaşar (1979-1983). “XVII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda Dinde Tasfiye (Püritanizm) Teşebbüslerine Bir Bakış: Kadızâdeliler Hareketi” Türk Kültürü Araştırmaları, c. XVII, XXI, 1-2, s. 213.
Toprak, Süleyman (1994). “İmam Birgivî ve Bidʽatlere Karşı Tutumu”, İmam Birgivî Sempozyumu, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Uludağ, Süleyman (1992). “Bâtın İlmi”, TDVİA), c. V., s. 188, İstanbul.
Unan, Fahri (1990). “Dinde Tasfiyecilik Yahut Osmanlı Sünniliğine Sünnî Muhalefet”, Türk Yurdu Dergisi, c. X/36, s. 34-42. www.britannica.com/topic/puritanism (erişim: 28.07.2017).
Yaran, Rahmi (1992). “Bidʽat”, TDVİA, c. 6, s. 129-131, İstanbul.
Yılmaz, Hasan Kamil (1994). Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul: Ensar Neşriyat.
Yörükan, Y. Ziya (1953). “Vahhabilik”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. II, s. 66.
Yüksel, Emrullah (1977) “Mehmet Birgivî”, İslami İlimler Fakültesi Dergisi c. II, s. 185, Ankara.
Yüksel, Emrullah (1992). “Birgivî”, TDVİ, c. VI, s. 179-181, İstanbul.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
All papers licensed under Creative Commons 4.0 CC-BY.- Share — copy and redistribute the material in any medium or format
- Adapt — remix, transform, and build upon the material for any purpose, even commercially.
Under the following terms:
Attribution — You must give appropriate credit, provide a link to the license, and indicate if changes were made. You may do so in any reasonable manner, but not in any way that suggests the licensor endorses you or your use.
- No additional restrictions — You may not apply legal terms or technological measures that legally restrict others from doing anything the license permits.
