<b>Anadolu Kültüründe Nazar ve Nazarlıklar: Safranbolu Örneği</b> /</br><i>Evil Eye and Amulets in Anatolian Culture: The Case of Safranbolu</i>
DOI:
https://doi.org/10.7596/taksad.v2i3.258Keywords:
Safranbolu, Nazar, Nazarlık, Boynuz, Maşaallah, Maşaallah Kâne, Evil Eye, Amulet, Horn, Maşaallah Kâne.Abstract
Öz
Bu araştırma, Anadolu kültüründe yer alan nazar inancı ve bu inancın somut bir yansıması olan nazarlıklarla ilgili günümüze ulaşan bazı örnekleri incelemektedir. Araştırma kapsamında, günümüzde Safranbolu’da bulunan sivil ve dini mimaride, özellikle su yapılarında görülen nazarlık çeşitleri, teknik, tür ve çeşitlilik açısından incelenmiş ve fotoğraflarla belgelenmiştir. Safranbolu’nun Bağlarbaşı, Kıranköy (Atatürk Mahallesi), Gümüş, Hacı Halil, Baba Sultan, Çeşme, Karaali, Çavuş Mahalleleri’ndeki mimari eserlerde bulunan nazarlıklar, araştırma konumuzun kaynağını oluşturmaktadır. Araştırmada önce nazar inancı ile ilgili yaklaşımlar ve bu inancın tarihi kökenleri incelenmiştir. Daha sonra nazara inanan insanların, kötü niyetli insanların bakışlarıyla yaydıkları olumsuz enerjiyi başka alanlara yönlendirebilmek amacıyla kullanmış oldukları nazarlıklar incelenmiştir. Kullanılan nazarlık çeşitleri sınıflandırılarak benzer uygulamalar aynı başlık altında incelenmiştir. Araştırmanın son kısmında ise bu nazarlıkların özelliklerini gösteren bir tablo ile birlikte kullanılan malzeme ve teknikler hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca, araştırma evreninde yer alan nazarlıklara ait bazı fotoğraflar araştırma sonuna eklenmiştir.
Abstract
This article examines the belief in evil eye in Anatolian culture and its concrete reflection, using amulets to defend oneself against it. The aim of this essay is to investigate and to certificate the types of amulets in civil and religious architecture, especially in water structures, in Safranbolu. In the study, the amulets existing in Baglarbasi, Kirankoy, Gumus, Haci Halil, Baba Sultan, Cesme, Karaali, and Cavus districts of Safranbolu is handled. The first part of the article examines the belief in evil eye and the historical basis of this belief. The second part examines the amulets used by the people who believe that bad energy coming from evil eyes could be prevented by them. In the last part, the technique and materials used in production process of amulets is analyzed. Additionally, some photographs taken in research universe showing some amulet models attached to the article.
References
Ainsworth, W. F. (1842). Chaldea, And Armenia.In Charge Op The Expedition Sent By The
Royal Geographical Society, And The Society For Promoting Christian Knowledge, To The
Christian Tribes In Chalde).Vol. I. London.
Akman, Eyüp. (2000). Safranbolu’daki Adak Yerleri ve Bu Yerlerle Đlgili Đnançlar. Ankara
Baykal Ertem, Figen. (2009). Dokumalarda ve Takılarda Görülen Nazar Motifleri. Gazi
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü El Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı Geleneksel Türk
El Sanatları Bilim Dalı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara.
Bayrı, Mehmet Halit. (1955). “Nazar ve Nazarlıklar”. Türk Halk Bilimi Araştırmaları.
Ankara.
Budak, Selçuk. (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
Çağımlar, Zekiye. (2006). “Adana Halk Đnançları Đçinde Nazara Bağlı Hastalık, Ölüm
Anlatıları Ve Bunlardan Korunmak Đçin Uygulanan Yöntemler”. 1-10.
http://turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/makaleler/zekiye_cagimlar_adana_nazar.pdf Erişim
Tarihi (17.07.2013 - 14:00)
Çelik, Ali. (1995). Đslam’ın Kabul veya Reddettiği Halk Đnançları. Đstanbul: Beyan
Yayınları.
Çıblak, Nilgün. (2004). “Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık Đnancı ve Bunlara Bağlı
Uygulamalar.” Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR). 103-125.
Dundes, Alan. (1992). “Wet and Dry, the Evil Eye: An Essay in Indo-European and Semitic
Worldview”. The Evil Eye. England-Londra: A Case Book. 257-313.
Dzneladze, Olena – Symonenko, Oleksandr. ( 2009). “The Eye Beads – Amulets of Warriors
of The 3 RD -1 ST Centuries BC” The Thracians and Their Neighbours in Antiquity. Studia
in Honorem Valerii Sîrbu, Brăila. Ukraine: Kiev 197-213
Eşmeli, Đsmet. (2006). Muğla-Yatağan ve Çevresi Halk Đnanışları ve Uygulamaları Üzerine
Bir Araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek
Lisans Tezi). Đzmir.
Eti, Erol. ve Akpınar, Ozan. ( 2003 ). “Safranbolu ve YörükKöyü Evlerindeki Kalem Đşleri
Üzerinde Bir Đnceleme.” I. Ulusal Tarih Đçinde Safranbolu Sempozyumu (4-6 Mayıs 1999). I.
Basım. Ankara: TTK. 167-170.
Gökoğlu, Ahmet. (1952). Paphlagonia-Paphlagonia,Kastamonu, Sinop, Safranbolu, Bartın,
Bolu, Gerede, Mudurnu, Đskilip, Bafra, Alaçam ve Civarı Gayrimenkul Eski Eserleri ve
Arkeolojisi. Kastamonu: Doğrusöz Matbaası.
Günay, Nasuh. (1999). “Yalvaç’taki Halk Đnançları’nın Dinler Tarihi Açısından
Değerlendirilmesi”. I.Uluslararası Pisidia Antiocheia Sempozyumu (2-4 Temmuz 1997), 179-
Đzmit: Kocaeli Gazetecilik ve Yayın.
Günay, Reha. (1998). Türk Ev Geleneği ve Safranbolu Evleri. Đstanbul: YEM Yayınevi.
Kalafat, Yaşar. (2002). Balkanlar’dan Uluğ Türkistana Türk Halk Đnançları-I-(Hazara,
Karakalpak, Karapapağ, Dağıstan, Nogay, Kabartay, Karaçay, Karay, Ahıska, Bulgar,
Gagauz, Başkurt, Çuvaş,Altay, Kazak, Tatar, Türkleri). Ankara: Kültür Bakanlığı
Yayınları/2854-1.
Kalafat, Yaşar. (2003). “Safranbolu ve Yöresinde Türbeler”. I. Ulusal Tarih Đçinde
Safranbolu Sempozyumu (4-6 Mayıs 1999). Ankara: Türk Tarih Kurumu. 31-41.
Kalafat, Yaşar. (2006). “Çepni Türk Halk Đnançları.” S. 1-10.
http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/kalafat_cepni.pdf Erişim Tarihi (17.07.2013 - 11:15)
Kalafat, Yaşar. (2007). Balkanlar’dan Uluğ Türkstan’a Türk Halk Đnançları. Ankara:
Berikan Yayınları. C. 1. s.34
Kalafat, Yaşar. (2010). Doğu Anadolu’da Eski Türk Đnançlarının Đzleri. 6. Baskı. Ankara:
Berikan Yayınevi.
Karakurt, Deniz. ( 2011 ). Türk Söylence Sözlüğü (Açıklamalı Ansiklopedik Mitoloji
Sözlüğü). 1.Baskı. ISBN:978-605-5618-03-2 . e-Kitap-Dijital Baskı.
Karanfil Güldemir, Münevver. (2008). Afyon-Bolvadin Ve Çevresi Halk Đnanışları Ve
Uygulamaları, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri
Anabilim Dalı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi ). Đzmir.
Köse, Ali ve Ayten, Ali. (2009). “Bâtıl Đnanç ve Davranışlar Üzerine PsikoSosyolojik Bir
Analiz”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. IX, sayı: 3. 45-70.
Kuşat, Ali. (2004). Türk Toplumunda Nazar Olgusu ve Psikolojik Bir Yaklaşım. Kayseri:
Laçin Yayınları.
Langdon, Stephan. (1992). “An Incantation in the “House of Light” Against the Evil Eye”.
The Evil Eye. Editör: Dundes, Alan. England-Londra: A Case Book. 39-40
Marchese, T. Ronald. (2001-2002). “Charms and Amulets in Turkish Life”. The Textile
Museum Journal. 40/35. 35-48
Mollaibrahimoğlu, Çiğdem. (2008). Anadolu Halk Kültüründe Hayvanlar Etrafında Oluşan
Đnanç Ve Pratikler. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve
Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Dili ve Edebiyatı Programı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi). Trabzon.
Oğuz, Öcal. ( 2001 ). “Ulusal Kalıtın Küreselleştirilmesi Sorunu Ve Tunus El Sanatları”. Milli
Folklor. 7 (51), Güz, 114-118.
Uygur, Hatice Kübra.(2013) “Đslam, “Hıristiyanlık ve Yezidilik Persfektifinde Büyüsel
Pratikler: Midyat Örneği”, Bilim ve Kültür - Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi.
Science and Culture - Journal of International Cultural Studies, Sayı / Number: 01, Mart /
March 166-156.
Üçer, Müjgan. (1973). “Sağlık ve Hastalık Üzerine”. Sivas Folkloru. Yıl:1 Sayı:3 Nisan. S.7
Ünver, Süheyl. “Nazar Değmek Hakkında Bir Risale.” Oto Nöro-Oftalmoloji (ayrı basım).
Sayı.6 S.3-4
Pazarlı, Osman. (1990). Din Psikolojisi. Đstanbul: Remzi Kitabevi.
Roux, J. Paul. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. Đstanbul: Kabalcı
Yayınevi.
Yeşildal, Ünsal Yılmaz ve Karadavut, Zekeriya. (2007). “Anadolu-Türk Folklorunda Geyik
(Deer in Anatolian-Turkish Folklore)”. Millî Folklor. Yıl 19, Sayı 76. 102-112.
Yılmaz, M. Ali. (2008). “Kazaklarda Batıl Đnanışlar”. Ç.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
Cilt. 17, Sayı, 3. 417-430 S.419-420.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
All papers licensed under Creative Commons 4.0 CC-BY.- Share — copy and redistribute the material in any medium or format
- Adapt — remix, transform, and build upon the material for any purpose, even commercially.
Under the following terms:
Attribution — You must give appropriate credit, provide a link to the license, and indicate if changes were made. You may do so in any reasonable manner, but not in any way that suggests the licensor endorses you or your use.
- No additional restrictions — You may not apply legal terms or technological measures that legally restrict others from doing anything the license permits.