<b>Anadolu Kültüründe Nazar ve Nazarlıklar: Safranbolu Örneği</b> /</br><i>Evil Eye and Amulets in Anatolian Culture: The Case of Safranbolu</i>

Authors

  • Durmuş Gür Karabük Üniversitesi
  • A. Nazlı Soykan Karabük Üniversitesi

DOI:

https://doi.org/10.7596/taksad.v2i3.258

Keywords:

Safranbolu, Nazar, Nazarlık, Boynuz, Maşaallah, Maşaallah Kâne, Evil Eye, Amulet, Horn, Maşaallah Kâne.

Abstract

Öz

Bu araştırma, Anadolu kültüründe yer alan nazar inancı ve bu inancın somut bir yansıması olan nazarlıklarla ilgili günümüze ulaşan bazı örnekleri incelemektedir. Araştırma kapsamında, günümüzde Safranbolu’da bulunan sivil ve dini mimaride, özellikle su yapılarında görülen nazarlık çeşitleri, teknik, tür ve çeşitlilik açısından incelenmiş ve fotoğraflarla belgelenmiştir. Safranbolu’nun Bağlarbaşı, Kıranköy (Atatürk Mahallesi), Gümüş, Hacı Halil, Baba Sultan, Çeşme, Karaali, Çavuş Mahalleleri’ndeki mimari eserlerde bulunan nazarlıklar, araştırma konumuzun kaynağını oluşturmaktadır. Araştırmada önce nazar inancı ile ilgili yaklaşımlar ve bu inancın tarihi kökenleri incelenmiştir. Daha sonra nazara inanan insanların, kötü niyetli insanların bakışlarıyla yaydıkları olumsuz enerjiyi başka alanlara yönlendirebilmek amacıyla kullanmış oldukları nazarlıklar incelenmiştir. Kullanılan nazarlık çeşitleri sınıflandırılarak benzer uygulamalar aynı başlık altında incelenmiştir. Araştırmanın son kısmında ise bu nazarlıkların özelliklerini gösteren bir tablo ile birlikte kullanılan malzeme ve teknikler hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca, araştırma evreninde yer alan nazarlıklara ait bazı fotoğraflar araştırma sonuna eklenmiştir.

Abstract

This article examines the belief in evil eye in Anatolian culture and its concrete reflection, using amulets to defend oneself against it. The aim of this essay is to investigate and to certificate the types of amulets in civil and religious architecture, especially in water structures, in Safranbolu. In the study, the amulets existing in Baglarbasi, Kirankoy, Gumus, Haci Halil, Baba Sultan, Cesme, Karaali, and Cavus districts of Safranbolu is handled. The first part of the article examines the belief in evil eye and the historical basis of this belief. The second part examines the amulets used by the people who believe that bad energy coming from evil eyes could be prevented by them. In the last part, the technique and materials used in production process of amulets is analyzed. Additionally, some photographs taken in research universe showing some amulet models attached to the article.

References

Ainsworth, W. F. (1842). Chaldea, And Armenia.In Charge Op The Expedition Sent By The

Royal Geographical Society, And The Society For Promoting Christian Knowledge, To The

Christian Tribes In Chalde).Vol. I. London.

Akman, Eyüp. (2000). Safranbolu’daki Adak Yerleri ve Bu Yerlerle Đlgili Đnançlar. Ankara

Baykal Ertem, Figen. (2009). Dokumalarda ve Takılarda Görülen Nazar Motifleri. Gazi

Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü El Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı Geleneksel Türk

El Sanatları Bilim Dalı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara.

Bayrı, Mehmet Halit. (1955). “Nazar ve Nazarlıklar”. Türk Halk Bilimi Araştırmaları.

Ankara.

Budak, Selçuk. (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim Sanat Yayınları.

Çağımlar, Zekiye. (2006). “Adana Halk Đnançları Đçinde Nazara Bağlı Hastalık, Ölüm

Anlatıları Ve Bunlardan Korunmak Đçin Uygulanan Yöntemler”. 1-10.

http://turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/makaleler/zekiye_cagimlar_adana_nazar.pdf Erişim

Tarihi (17.07.2013 - 14:00)

Çelik, Ali. (1995). Đslam’ın Kabul veya Reddettiği Halk Đnançları. Đstanbul: Beyan

Yayınları.

Çıblak, Nilgün. (2004). “Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık Đnancı ve Bunlara Bağlı

Uygulamalar.” Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR). 103-125.

Dundes, Alan. (1992). “Wet and Dry, the Evil Eye: An Essay in Indo-European and Semitic

Worldview”. The Evil Eye. England-Londra: A Case Book. 257-313.

Dzneladze, Olena – Symonenko, Oleksandr. ( 2009). “The Eye Beads – Amulets of Warriors

of The 3 RD -1 ST Centuries BC” The Thracians and Their Neighbours in Antiquity. Studia

in Honorem Valerii Sîrbu, Brăila. Ukraine: Kiev 197-213

Eşmeli, Đsmet. (2006). Muğla-Yatağan ve Çevresi Halk Đnanışları ve Uygulamaları Üzerine

Bir Araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek

Lisans Tezi). Đzmir.

Eti, Erol. ve Akpınar, Ozan. ( 2003 ). “Safranbolu ve YörükKöyü Evlerindeki Kalem Đşleri

Üzerinde Bir Đnceleme.” I. Ulusal Tarih Đçinde Safranbolu Sempozyumu (4-6 Mayıs 1999). I.

Basım. Ankara: TTK. 167-170.

Gökoğlu, Ahmet. (1952). Paphlagonia-Paphlagonia,Kastamonu, Sinop, Safranbolu, Bartın,

Bolu, Gerede, Mudurnu, Đskilip, Bafra, Alaçam ve Civarı Gayrimenkul Eski Eserleri ve

Arkeolojisi. Kastamonu: Doğrusöz Matbaası.

Günay, Nasuh. (1999). “Yalvaç’taki Halk Đnançları’nın Dinler Tarihi Açısından

Değerlendirilmesi”. I.Uluslararası Pisidia Antiocheia Sempozyumu (2-4 Temmuz 1997), 179-

Đzmit: Kocaeli Gazetecilik ve Yayın.

Günay, Reha. (1998). Türk Ev Geleneği ve Safranbolu Evleri. Đstanbul: YEM Yayınevi.

Kalafat, Yaşar. (2002). Balkanlar’dan Uluğ Türkistana Türk Halk Đnançları-I-(Hazara,

Karakalpak, Karapapağ, Dağıstan, Nogay, Kabartay, Karaçay, Karay, Ahıska, Bulgar,

Gagauz, Başkurt, Çuvaş,Altay, Kazak, Tatar, Türkleri). Ankara: Kültür Bakanlığı

Yayınları/2854-1.

Kalafat, Yaşar. (2003). “Safranbolu ve Yöresinde Türbeler”. I. Ulusal Tarih Đçinde

Safranbolu Sempozyumu (4-6 Mayıs 1999). Ankara: Türk Tarih Kurumu. 31-41.

Kalafat, Yaşar. (2006). “Çepni Türk Halk Đnançları.” S. 1-10.

http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/kalafat_cepni.pdf Erişim Tarihi (17.07.2013 - 11:15)

Kalafat, Yaşar. (2007). Balkanlar’dan Uluğ Türkstan’a Türk Halk Đnançları. Ankara:

Berikan Yayınları. C. 1. s.34

Kalafat, Yaşar. (2010). Doğu Anadolu’da Eski Türk Đnançlarının Đzleri. 6. Baskı. Ankara:

Berikan Yayınevi.

Karakurt, Deniz. ( 2011 ). Türk Söylence Sözlüğü (Açıklamalı Ansiklopedik Mitoloji

Sözlüğü). 1.Baskı. ISBN:978-605-5618-03-2 . e-Kitap-Dijital Baskı.

Karanfil Güldemir, Münevver. (2008). Afyon-Bolvadin Ve Çevresi Halk Đnanışları Ve

Uygulamaları, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri

Anabilim Dalı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi ). Đzmir.

Köse, Ali ve Ayten, Ali. (2009). “Bâtıl Đnanç ve Davranışlar Üzerine PsikoSosyolojik Bir

Analiz”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. IX, sayı: 3. 45-70.

Kuşat, Ali. (2004). Türk Toplumunda Nazar Olgusu ve Psikolojik Bir Yaklaşım. Kayseri:

Laçin Yayınları.

Langdon, Stephan. (1992). “An Incantation in the “House of Light” Against the Evil Eye”.

The Evil Eye. Editör: Dundes, Alan. England-Londra: A Case Book. 39-40

Marchese, T. Ronald. (2001-2002). “Charms and Amulets in Turkish Life”. The Textile

Museum Journal. 40/35. 35-48

Mollaibrahimoğlu, Çiğdem. (2008). Anadolu Halk Kültüründe Hayvanlar Etrafında Oluşan

Đnanç Ve Pratikler. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve

Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Dili ve Edebiyatı Programı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans

Tezi). Trabzon.

Oğuz, Öcal. ( 2001 ). “Ulusal Kalıtın Küreselleştirilmesi Sorunu Ve Tunus El Sanatları”. Milli

Folklor. 7 (51), Güz, 114-118.

Uygur, Hatice Kübra.(2013) “Đslam, “Hıristiyanlık ve Yezidilik Persfektifinde Büyüsel

Pratikler: Midyat Örneği”, Bilim ve Kültür - Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi.

Science and Culture - Journal of International Cultural Studies, Sayı / Number: 01, Mart /

March 166-156.

Üçer, Müjgan. (1973). “Sağlık ve Hastalık Üzerine”. Sivas Folkloru. Yıl:1 Sayı:3 Nisan. S.7

Ünver, Süheyl. “Nazar Değmek Hakkında Bir Risale.” Oto Nöro-Oftalmoloji (ayrı basım).

Sayı.6 S.3-4

Pazarlı, Osman. (1990). Din Psikolojisi. Đstanbul: Remzi Kitabevi.

Roux, J. Paul. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. Đstanbul: Kabalcı

Yayınevi.

Yeşildal, Ünsal Yılmaz ve Karadavut, Zekeriya. (2007). “Anadolu-Türk Folklorunda Geyik

(Deer in Anatolian-Turkish Folklore)”. Millî Folklor. Yıl 19, Sayı 76. 102-112.

Yılmaz, M. Ali. (2008). “Kazaklarda Batıl Đnanışlar”. Ç.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.

Cilt. 17, Sayı, 3. 417-430 S.419-420.

Published

2013-09-30

How to Cite

Gür, D., & Soykan, A. N. (2013). <b>Anadolu Kültüründe Nazar ve Nazarlıklar: Safranbolu Örneği</b> /</br><i>Evil Eye and Amulets in Anatolian Culture: The Case of Safranbolu</i>. Journal of History Culture and Art Research, 2(3), 115-158. https://doi.org/10.7596/taksad.v2i3.258

Issue

Section

Articles