Tarihte Müzisyen Şahsiyetler: İbnü’t-Tahhân’ın Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn Adlı Eseri Üzerine Bir İnceleme

Authors

  • Muhammet Sevinç Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
  • Ahmet Hakkı Turabi Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

DOI:

https://doi.org/10.7596/taksad.v9i2.2414

Keywords:

Hawi al-funun wa Salwat al-Mahzun, Ibn al-Tahhan, al-Musiqi, Musicians history, Fatimids music, Music theory, Music, Musicology, History of music, İbnü’t-Tahhân, Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn, Müzisyenler tarihi, Fâtımî mûsikîsi, Musiki nazariyatı.

Abstract

Musician Figures in History: A Study on Hawi al-Funun wa-Salwat al-Mahzun of Ibn al-Tahhan

 Abstract

Hawi al-Funun wa-Salwat al-Mahzun was written by Ibn al-Tahhan who was one of the palace musicians in Egypt (Fatimids period) between X-XI centuries. According to the available sources, it is the only known musical work that has survived since the Fatimids period. This work, written by a professional musician, consists of two main articles dealing with the scientific and practical aspects of the music art and has an encyclopedic feature with a hundred and two subject titles. One of the most important features that distinguishes Hawi al-Funun wa-Salwat al-Mahzun among early music sources is that the work sheds light on the music of the Fatimids period, as well as the seven hundred musicians who lived between the Jahiliyya period and the Fatimids period. This study, firstly, gives information about Ibn al-Tahhan and his famous study Hawi al-Funun wa-Salwat al-Mahzun, and secondly, as mentioned by Ibn al-Tahhan, gives information about the famous musicians who lived between the period of jahiliyyah and the Fatimids period.

 

Tarihte Müzisyen Şahsiyetler: İbnü’t-Tahhân’ın Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn Adlı Eseri Üzerine Bir İnceleme

Öz

Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn adlı eser, X-XI. asırlar arasında Mısır’da (Fâtımîler dönemi), saray müzisyenlerinden olan İbnü’t-Tahhân tarafından kaleme alınmış olup eldeki kaynaklara göre Fâtımîler döneminden günümüze ulaşabilmiş bilinen tek mûsikî eseridir. Profesyonel bir müzisyen tarafından kaleme alınan bu eser, mûsikî sanatının ilmi ve ameli yönlerinin ele alındığı iki bölümden oluşmakta ve içerisinde yer alan yüz iki konu başlığı ile ansiklopedik bir özellik taşımaktadır. Erken dönem mûsikî kaynakları arasında Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn’u farklı kılan en önemli özelliklerinden birisi, eserin Fâtımîler dönemi mûsikî kültürüne ışık tutmasının yanı sıra, eserde cahiliye dönemi ile müellifin yaşadığı Fâtımîler dönemi arasında yaşamış beş yüze yakın mûsikîşinasın isimlerinin tasnifli bir şekilde zikredilmesidir.

Bu çalışmada öncelikle İbnü’t-Tahhân ve Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn adlı eseri tanıtılacaktır. Ardından da eserde adı geçen, cahiliye dönemi ile müellifin yaşadığı Fâtımîler dönemi arasında yaşamış müzisyenler hakkında bilgi verilecektir.

Author Biographies

Muhammet Sevinç, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

1980 yılında Çankırı'da doğdum.  İlköğretim ve imam hatip lisesi eğitimimin ardından 2000 yılında girdiğim Ankara İlahiyat Fakültesinden 2004 yılında mezun oldum ve aynı yıl İmam hatip lisesi meslek dersleri öğretmenliğine başladım. 2010 yılında Marmara Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsünde Türk Din Musikisi alanında yüksek lisans çalışmasına başladım ve 2013 yılında mezun oldum. Yine 2014 yılında Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü’nde başladığım doktora programıma devam etmekteyim. Çeşitli yurt içi ve yurt dışı tasavvuf musikisi programlarında solist ve kanun sanatçısı olarak yer aldım. Halen Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Türk Din Musikisi ABD Araştırma Görevlisi olarak çalışmaktayım. Evli ve dört çocuk babasıyım.

Ahmet Hakkı Turabi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

Prof. Dr. Ahmet Hakkı Turabi Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Türk Din Musiki Ana Bilim Dalı Başkanı

References

Abdülcelil, A. (t.y.). Medhal ilâ Kitâb (Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn). Internet Archive. Erişim: 26 Mart 2019, https://archive.org/details/amalzahrani2002_hotmail_20170106_2037

Âbidîn, S. H. (1993). El-İtticâhâtü’l-Efnâniyeti fî Kaṣri’l-Meʾmûn (C. 1-8). Dâru Mîrzâ.

Afîf, A. (2000). Mu’cemü’ş-Şuarâi’l-Abbâsiyyîn (1. bs). Dâru Sâdır.

Askalânî, İ. H. (1908). Tehzîbü’t-Tehzîb (1. bs, C. 1-12). Matabaatü Dâiratü’l-Maârifü’n-Nizâmiyye.

Askalânî, İ. H. (1994). El-İsabe fi Temyizi’s-Sahabe (1. bs, C. 1-8). Daru’l-Kütüb el-İlmiyye.

Aycan, İ. (1998). İslam Toplumunda Eğlence Sektörünün Ortaya Çıkışı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXXVIII, 155-194.

Aycan, İ. (2006). Nadr b. Hâris. İçinde DİA (C. 32, ss. 280-281). TDV Yayınları.

Bağdâdî, H. (2002). Târihu Bağdât (1. bs, C. 1-16). Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî.

Bekrî, Â. (1978). Safiyyüddîn el-Urmevî: Müceddidü’l-Mûsîka’l-Abbâsî. Vizâratü’s-Sekâfe ve’l-Fünûn.

Belâzürî, E. (1996). Ensâbü’l-Eşrâf, (R. Zerkeli & S. Zekkar, Thk.; C. 1-13). Darü’l-Fikr.

Cündî, A. (1988). Min Târihu’l-Ğınâ-i İnde’l-Arab. Vizâratü’s-Sekâfe.

Esed, N. (1960). El-Ḳıyân ve’l-Ğinâʾ fi’l-Asri’l-Câhilî. Dâru’s-Sâdır.

Farmer, H. G. (1929). A History of Arabian Music. Burleigh Press.

Farmer, H. G. (1956). Târihu’l-Mûsîka’l-Arabiyye (H. Nassâr, Çev.).

Fayda, M. (1988). Abdullah b. Selâm. İçinde DİA (C. 1, ss. 134-135). TDV Yayınları.

Fayda, M. (1993). Cebele b. Eyhem. İçinde DİA (C. 7, ss. 184-185). TDV Yayınları.

Âbidîn, S. H. (1993). El-İtticâhâtü’l-Efnâniyeti fî Kaṣri’l-Meʾmûn (C. 1-8). Dâru Mîrzâ.

Afîf, A. (2000). Mu’cemü’ş-Şuarâi’l-Abbâsiyyîn (1. bs). Dâru Sâdır.

Askalânî, İ. H. (1908). Tehzîbü’t-Tehzîb (1. bs, C. 1-12). Matabaatü Dâiratü’l-Maârifü’n-Nizâmiyye.

Askalânî, İ. H. (1994). El-İsabe fi Temyizi’s-Sahabe (1. bs, C. 1-8). Daru’l-Kütüb el-İlmiyye.

Aycan, İ. (1998). İslam Toplumunda Eğlence Sektörünün Ortaya Çıkışı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXXVIII, 155-194.

Aycan, İ. (2006). Nadr b. Hâris. İçinde DİA (C. 32, ss. 280-281). TDV Yayınları.

Bağdâdî, H. (2002). Târihu Bağdât (1. bs, C. 1-16). Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî.

Bekrî, Â. (1978). Safiyyüddîn el-Urmevî: Müceddidü’l-Mûsîka’l-Abbâsî. Vizâratü’s-Sekâfe ve’l-Fünûn.

Belâzürî, E. (1996). Ensâbü’l-Eşrâf, (R. Zerkeli & S. Zekkar, Thk.; C. 1-13). Darü’l-Fikr.

Cündî, A. (1988). Min Târihu’l-Ğınâ-i İnde’l-Arab. Vizâratü’s-Sekâfe.

Esed, N. (1960). El-Ḳıyân ve’l-Ğinâʾ fi’l-Asri’l-Câhilî. Dâru’s-Sâdır.

Farmer, H. G. (1929). A History of Arabian Music. Burleigh Press.

Farmer, H. G. (1956). Târihu’l-Mûsîka’l-Arabiyye (H. Nassâr, Çev.).

Fayda, M. (1988). Abdullah b. Selâm. İçinde DİA (C. 1, ss. 134-135). TDV Yayınları.

Fayda, M. (1993). Cebele b. Eyhem. İçinde DİA (C. 7, ss. 184-185). TDV Yayınları.

Günel, F. (1999). İbn Âişe. İçinde DİA (C. 19, s. 299). TDV Yayınları.

Günel, F. (2003). Ma’bed b. Vehb. İçinde DİA (C. 27, s. 283). TDV Yayınları.

Günel, F. (2003). Mâlik b. Ebi’s-Semh. İçinde DİA (C. 27, s. 506). TDV Yayınları.

Hal’î, M. K. (2012). Kitâbü’l-Mûsikâ’ş-Şarkiyye. Müessesetü Hindâvî.

Haşebe, G. A. (2003). Mu’cemü’l-Mûsîka’l-Kebîr (1. bs, C. 1-5). el-Meclisü’l-A’lâ li’s-Sekâfe.

İbn Haldûn. (1988). Târîhu İbn Haldûn (H. Şehâde, Thk.). Dâru’l-Fikr.

İbn Seleme. (1984). Kitabu’l-Melâhi ve Esmaihâ (Ğ. Abdülmelik Haşebe, Thk.). el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’l-Kitâb.

İbnü’l-Adim, E. (1988). Buğyetü’t-Taleb fi Tarihi Haleb (S. Zekkar, Ed.; C. 1-12). Dâru’l-Fikr.

İbnü’l-Esir, C. (1994). Üsdü’l- Ğâbe fî Marifeti’s-Sahâbe (A. M. M. Âdil Ahmed Abdü’l-Mevcûd, Thk.; 1. bs, C. 1-8). Dâru’l-Kütüb el-İlmiyye.

İbnü’t-Tahhân, M. (1976). Havi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn (Z. Yusuf, Thk.). Dâiratü’l-Fünûn’il-Mûsîkiyye.

İbnü’t-Tahhân, M. (1990). Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn (E. Neubauer, Ed.). Institute for the History of Arabic-Islamic Science.

İsfahânî, E. (1994). Kitâbü’l-Eğânî (1. bs, C. 1-25). Daru İhyai’t-Türâsi’l-Arabi.

Kuraşi, B. (1992). Hayâtü’l-İmâmü’l-Hasan bin Ali (a.s.) Dirâse ve Tahlîl (C. 1-3). Dârü’l-Belâğa.

Mağribî, A. (1970). Nücûmü’z-Zâhira fî Hulâ Hazreti’l-Kâhire. Matbaatü Dâru’l-Kütüb.

Mehdi, S. (1979). El-Musika’l-Arabiyye Târihuhâ ve Edebühâ. Daru’t-Tûnisiyye.

Mehdi, S. (2003). El-Mûsika’l-Arabiyye fî Numuvviha ve Tatavvuriha: Tarihen ve Edeben ve Bahsen. Dârü’ş-Şarki’l-Arabi.

Öncel, M. (2017). Hasan b. Ahmed b. Ali el-Katib’in Kemâlü Edebi’l-Ğınâ Adlı Eseri. Marmara Üniversitesi SBE Basılmamış Doktora Tezi.

Özaydın, A. (2006). Müstansır-Billâh el-Fâtımî. İçinde DİA (C. 32, ss. 119-121). TDV Yayınları.

Öztürk, M. (2013). Zâhir el-Fâtımî. İçinde DİA (C. 44, ss. 88-89). TDV Yayınları.

Savran, A. (2000). İmruü’l-Kays b. Hucr. İçinde DİA (C. 22, ss. 237-238). TDV Yayınları.

Seyyid, F. (1964). Fihrisü’l-Mahtûtati’l-Musavvera. Içinde Câmiatü’d-Düveli’l-Arabî- Ma’hedi’l-Mahtûtati’l-Musavvera (C. 4). El-Maarifü’l-Âmmeti ve’l-Fünûni’l-Mütenevvia.

Tancî, M. (1968). Et-Tarâiku ve’l-Elhâni’l-Mûsîkiyye fî İfrîkiyyi ve’l-Endülüs. el-Ebhâs, 21(2-3-4), 93-116.

Turabi, A. H. (1997). İlk Dönem İslam Dünyasında Mûsikî Çalışmalarına Bir Bakış. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15, 225-248.

Turabi, A. H. (1999). İbn Câmî. İçinde DİA (C. 19, ss. 385-386). TDV Yayınları.

Turabi, A. H. (2000). İbrahim el-Mevsılî. İçinde DİA (C. 21, ss. 322-323). TDV Yayınları.

Turabi, A. H. (2000). İshâk el-Mevsılî. Içinde DİA (C. 22, ss. 536-537). TDV Yayınları.

Turabi, A. H. (2005). İlk Koro Kurucusu ve Şefi İbrâhim el-Mevsılî. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(1), 177-193.

Turabi, A. H. (2010). Medîneli Efemine Şarkıcı Tuveys. Çukurova Ünivetsitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 41-65.

Turabi, A. H. (2012). Tuveys. İçinde DİA (C. 41, ss. 449-450). TDV Yayınları.

Turabi, A. H. (2013). Yûnus el-Kâtib. İçinde DİA (C. 43, ss. 607-608). TDV Yayınları.

Uzun, T. (1989). Alkame b. Abede. İçinde DİA (C. 2, ss. 466-467). TDV Yayınları.

Ziriklî, H. (2002). El-A’lâm (15. bs, C. 1-8). Daru’l-İlmi’l-Malayin.

Zübeyrî, E. (1982). Kitâbu Nesebi Kureyş (E. L. Provençal, Ed.). Dâru’l-Maarif.

http://41.33.22.69/uhtbin/cgisirsi.exe/?ps=hkR1cAqbBi/ELDAR/244820008/123

Downloads

Published

2020-06-28

How to Cite

Sevinç, M., & Turabi, A. H. (2020). Tarihte Müzisyen Şahsiyetler: İbnü’t-Tahhân’ın Hâvi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn Adlı Eseri Üzerine Bir İnceleme. Journal of History Culture and Art Research, 9(2), 480-500. https://doi.org/10.7596/taksad.v9i2.2414

Issue

Vol. 9 No. 2 (2020): Journal of History Culture and Art Research 9(2)

Section

Articles

License

All papers licensed under Creative Commons 4.0 CC-BY. 
You are free to:
  • Adapt — remix, transform, and build upon the material for any purpose, even commercially.

Under the following terms:

  • No additional restrictions — You may not apply legal terms or technological measures that legally restrict others from doing anything the license permits.