Edilgen Çatılı Cümlelerin Nesirdeki Yeri / The Role of Passive Voice Structure in Turkish Prose Literature
DOI:
https://doi.org/10.7596/taksad.v7i5.1888Keywords:
Edilgen çatılı cümle, Türk nesirleri, Aktif-pasif insan, Türkçe’nin söz dizimi, Passive voice sentence, Turkish prose literature, Active-pasive person, Syntax of Turkish language.Abstract
Abstract
This research aims to display to what extent the usage of the passive voice structure which we come accross frequently in recent in Turkish prose literature. In this research, the number of the sentences in the first fifty pages of different genres such as novels, stories or essays were examined and the rates of passive voice structure usage in these sentences were calculated. Additionally, the first ten pages of the dissertations were examined while the essays and columns in journals were examined totally within the scope of passive voice usage. The differences and the similarities in the usage of passive voice structure in the works written in different genres, in different times, about different subjects and by the writers who has different worldviews, are compared. The variables mentioned in previous sentence were also examined whether they have any effect on the usage of the passive voice.
As a result of the survey, less usage of the passive voice was detected in the writings which centered around events and actions than in the thought-based writings. It was also observed and obtained from the data gathered from the examined works that there is not an obvious difference between the amount of the usage of passive voice of the writers who have different philosophy, lifestyle or world view. Consequently, it is concluded that the usage of passive voice is an individual choice. It is known that Turkish society value the person and is famous for its being active, however the scociety is possibly in danger of losing its characteristics by widening the usage of the passive sentence structures since the event is more important rather than the person in passive voice. Therefore it should be said that the usage of passive voice is not appropriate for the active structure of Turkish society. Moreover, this passieveness faciliates the work of provocators in motivating the society to the negative movements.
Öz
Bu araştırma son zamanlarda sık sık karşılaştığımız edilgen çatılı cümle kullanımının nesirde ne boyutta olduğunu tespit etmeyi amaçlamaktadır. Araştırmada roman, hikâye, deneme gibi farklı türlerde yazılmış eserlerin ilk elli sayfasındaki cümle sayıları incelenerek bu cümlelerdeki edilgen çatı kullanım oranları hesaplanmıştır. İncelenen tezlerin ilk on sayfasında edilgen çatı kullanım oranlarına, makale ve köşe yazılarının ise tamamındaki cümle sayısına göre edilgen çatı kullanım oranlarına bakılmıştır. Farklı türlerde, farklı zamanlarda, farklı konularda ve farklı görüşlere sahip yazarlar tarafından yazılmış eserlerde edilgen çatılı cümle kullanım oranlarındaki benzerlikler ve farklılıklar karşılaştırılmıştır. Bu çeşitli değişkenlerin edilgen çatılı cümle kullanımı üzerinde etkili olup olmadığı da tespit edilmeye çalışılmıştır.
Elde edilen bulgular, olay çevresinde gelişen yazı türlerinde edilgen yapılı cümle kullanımının düşünce yazılarına oranla daha az kullanıldığını göstermiştir. Ayrıca, taranan eserlerde farklı dünya görüşüne sahip farklı yazarların edilgen çatılı kullanım oranlarında bariz bir değişiklik olmadığı görülmüştür. Edilgen cümle yapısında öznenin geri plana atılması nedeniyle bu tür bir kullanımın, aktif olma ve insanı öne çıkartma özelliğiyle bilinen Türk toplumu için uygun olmadığı öngörülmüştür. Ayrıca edilgen olma kültürünün yaygın olduğu bir toplumda ortaya çıkabilecek toplumsal hareketlerde provokatörlerin çok daha rahat bir şekilde yönlendirme yapabileceği tespiti yapılmıştır.
References
Alphan, M. (2017, 13 Nisan). 50 yıl önce insana verilen değer. Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr/ adresinden alındı.
Aslan, B. (2009). Eski Türkçeden Türkiye Türkçesine çatı ekleri. Gazi Üniversitesi, Ankara.
Ataç, N. (1998). Karalama defteri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Atsız, H. N. (1998). Bozkurtlar diriliyor. İstanbul: İrfan Yayınevi.
Avcı, Y. (2012). Türk dillerinin öğretiminde teori sorunu ve cümlenin etkinlik-edilgenlik yapısı üzerine düşünceler. Hüseyin Karasayev’in Doğumunun Yüz Onuncu Yılı Münasebetiyle Düzenlenen Uluslararası Bilimsel Sempozyum-Bişkek Gumanitardık Üniversiteli- 29.02.2012 BİŞKEK. (55)
Avcı, Y. (2013). Türkçede cümle öğretiminde ortaya çıkan sorunlar. 11. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, s. 701-708.
Avcı, Y. & Korkmaz, N. (2010). Yabancı dil ve kültürlerin siyasi amaçlarla Türkçenin cümle yapısına etkisi. II Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi, s. 1329-1337.
Banarlı, N. S. (2012). Türkçenin sırları. İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
Banguoğlu, T. (1995). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Baykurt, F. (2007). Amerikan sargısı. İstanbul: Literatür Yayınları.
Bolulu, O. (1992). Eylemler ve özneler üzerine bir anlam incelemesi. Türk Dili Dergisi, 32, s.46-52.
Bozkurt, F. (1995). Türkiye Türkçesi. İstanbul: Cem Kültür Yayıncılık.
Börekçi, M. (2004). Türkçe öğretimi bakımından çatı kavramı. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I içinde (s. 487-499). Ankara: TDK Yayınları.
Buğra, T. (2014). Osmancık. Ankara: Ötüken Yayınları.
Demircan, Ö. (2003). Türk dilinde çatı. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
Dizdaroğlu, H. (1976). Tümcebilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Duru, M. Ö. (2008). Türk dilinde edilgen çatı (tarihi-karşılaştırmalı bir durum çalışması). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
Edgü, F. (1997). Çığlık. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Ediskun, H. (1999), Türk dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Er, R. (2017, 13 Nisan). Terörle mücadele. Türkiye. http://www.turkiyegazetesi.com.tr/ adresinden alındı.
Gencan, T. N. (1979). Dilbilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Güçlü, A. (2017, 13 Nisan). YGS 9.45 mağdurlarına yeni sınav hakkı. Milliyet. http://www.milliyet.com.tr/ adresinden alındı.
Hatipoğlu, V. (1982) Türkçenin sözdizimi. İstanbul: Dergah Yayınları.
Hengirmen, M. (1995). Türkçe dilbilgisi. Ankara: Engin Yayınları.
Işınsu, E. (2012). Sancı. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
İçli, G. (2001). Küreselleşme ve kültür. Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), s. 163-172.
Kahraman, T. (1996). Çağdaş Türkiye Türkçesi dilbilgisi. Ankara: DuMat Basımevi.
Kaplan, M. (2002). Kültür ve dil. Ankara: Dergah Yayınları.
Karabulut, F. (2012). Türk dilinde ve dünya dillerinde edilgen yapı tipolojisi dilbilimsel bir inceleme. Ankara: Grafiker Yayınları.
Koca, Z. (2004). Türkiye Türkçesinde fiil çatılarının işlevsel özellikleri. Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
Koç, N. (1996). Yeni dilbilgisi. İstanbul: İnkılap Kitapevi.
Korkmaz, Z. (2003). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesinde fiil çatısı üzerine görüşler. Türk Dili Araştırmalar Yıllığı-Belleten 2001/I-II, s. 193-198.
Özkul, O. (2015). Türk kimliğini oluşturan ortak kültürel değerler. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi. 4(8), s. 167-185.
Paçacıoğlu, B. (1987). Türk dili dersleri. Ankara: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
Pamuk, O. (2006). Kar. İstanbul: İletişim Yayınları.
Şimşek, R. (1987). Örneklerle Türkçe sözdizimi. Trabzon: Kuzey Gazetecilik Matbaacılık.
Tezel, M. (2017, 13 Nisan). Boşanmanın zevki. Sabah. https://www.sabah.com.tr/ adresinden alındı.
Topaloğlu, A. (1989). Dil bilgisi terimleri sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Üstünova, K. (2000). Yüklem, yalnız özneyi mi içinde taşır? Sosyal Bilimler Dergisi, 11(11), s. 241-250.
Yıldız, M. (2014). Eski Türkçede işlevsel bağlamda çatı ekleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Yılmaz, E. (2003). Türkiye Türkçesinde ikili çatı sorunu ve bunun öğretimi ile ilgili meseleler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-BELLETEN, 2001/I-II, s. 251-2001.
Yücel, B. (1999). Türkiye Türkçesinde fiil çatıları, Türk Gramerinin Sorunları II, TDK Yayınları, Ankara, 1999.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
All papers licensed under Creative Commons 4.0 CC-BY.- Share — copy and redistribute the material in any medium or format
- Adapt — remix, transform, and build upon the material for any purpose, even commercially.
Under the following terms:
Attribution — You must give appropriate credit, provide a link to the license, and indicate if changes were made. You may do so in any reasonable manner, but not in any way that suggests the licensor endorses you or your use.
- No additional restrictions — You may not apply legal terms or technological measures that legally restrict others from doing anything the license permits.
