Farklı İslâmî Kimliklerin Birlikte Yaşama Problemi ve Çözüm Önerileri Sufi Psikolojisi Açısından Bir Giriş Denemesi / The Problem of Coexistence of Different Islamic Identities and Suggestions for Solution an Entrance in Terms of Sufi Psychology

Authors

  • İbrahim Işıtan Karabuk University

DOI:

https://doi.org/10.7596/taksad.v7i2.1507

Keywords:

Dinî kimlik, Etnik kimlik, Mezhep, Meşrep, Ötekileştirme, Sûfî gelenek, Religious identity, Ethnic identity, Sect, Temperament, Alienation, Sufi tradition.

Abstract

Abstract

The existence of different religious identities in various forms in Islamic world is a legacy that Islamic history leaves to the contemporary societies. In other words, these religious identities cause the problem of living together of different religious groups in Islamic societies, but they can also lead to the problem of ‘othering’ as well. In this case, it can be difficult to make social reconciliation and live together in the framework of general religious values. When any religious thought and opinion desires to come to a leading position to feel safe, other thoughts and opinions tend to react to it. The main problem at that point seems to be whether to accept different thoughts as a richness or not.

This research looks for answers to the question of what should be done so that the differences that sects and groups in Islamic societies create, do not lead to political discrepancies. The most basic issue that the work is emphasize is that the principles of belief, deed and morality of Islamic religion has been determined by revelation, and these principles have not changed over time. However, the relations between these principles, the issue of which principle is ahead of the other and which principles should be brought forward in the new situations have caused to raise different opinions and the predecessor scholars (Salaf) propounded diverse ideas and thoughts to this issue. In later periods, different interpretations were added due to new events happening indoors and new beliefs and cultures encountered outside, and so new trends and understandings emerged. The currents and understandings generated by the mentioned interpretations continue their existence today in different forms and even new currents can occur. This work also emphasizes that these differences of interpretation -on the condition that the religious constancies do not move from place- should be accepted as wealth and should not lead to political separation in this way. For this, we underlined the need to live together around general religious values by emphasizing the fact that different religious groups must live together. In the work it is alleged that the lifestyle of the Sufi tradition can help us on this subject.

Öz

İslam dünyasında farklı dinî kimliklerin çeşitli şekillerde varlığı, İslam tarihinin günümüz toplumlarına bıraktığı bir mirastır. Söz konusu bu kimlikler İslam toplumlarında farklı dinî grupların bir arada yaşama problemini doğurmakta fakat ‘ötekileştirme’ sorununa da yol açabilmektedir. Bu durumda toplumsal uzlaşma sağlanması ve genel dinî değerler çerçevesinde bir arada yaşanması zorlaşabilmektedir. Herhangi bir dinî düşünce ve görüş kendini güvencede hissetmek amacıyla hâkim konuma gelmeyi arzu edince, diğer düşünce ve görüşler buna karşı reaksiyon gösterme eğilimi içerisine girebilmektedir.

Bu çalışmada İslam toplumlarında mevcut olan mezhep ve grupların ortaya çıkardığı farklılıkların siyasal anlamda krize yol açmaması için neler yapılması gerektiği sorusuna cevap aranmaktadır. Üzerinde durulan en temel konu, İslam dininin inanç, amel ve ahlak esaslarının vahiyle belirlenmiş olması ve bu esasların zamanla değişime uğramayışı gerçeğidir. Fakat bu esaslar arasındaki ilişkiler, hangi esasın diğerinden daha önde olması meselesi ve yeni karşılaşılan durumlarda hangi prensiplerin öne çıkarılması gerektiği konusunda farklı görüşler ortaya atılmış ve ilk dönem selef âlimleri bu hususta farklı fikir ve düşünceler serdetmişlerdir. Daha sonraki dönemlerde, içeride yaşanan yeni olaylar ve dışarıda karşılaşılan yeni inanç ve kültürler nedeniyle farklı yorumlar eklenmiş ve böylece yeni akım ve anlayışlar ortaya çıkmıştır. Söz konusu yorumların oluşturduğu akım ve anlayışlar günümüzde de farklı şekillerde varlığını devam ettirmekte ve hatta yeni akımlar bile oluşabilmektedir. Bu çalışmamızda, yorum farklılıklarının –dinî sâbiteleri yerinden oynatmamak kaydıyla– zenginlik kabul edilmesi ve bu şekilde siyasal ayrıma yol açmaması gerektiğinin altını çizdik. Bunun için farklı dinî grupların birlikte yaşama zorunluluğu gerçeği vurgulanarak, genel dinî değerler etrafında birlikte yaşamanın gerekliliği dile getirilmiştir. Bu konuda sûfî geleneğin yaşam tarzından istifade edilebileceği de özellikle vurgulanmıştır.

Author Biography

İbrahim Işıtan, Karabuk University

Tasavvuf ve Sosyal psikoloji

References

Açık, Fatih (2015). İlk İslam Toplumunun İnşa Sürecinde Kardeşlik Projesi. Karabük: İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, c. 4, s. 3, ss. 686-704.

Aksu, Mualla Bilgin (1996). İnsan İlişkilerinde Bir Boyut: Grup Davranışı. Ankara: Eğitim Yöntemi, c. 2. s. 3. ss. 315-328.

Alper, Hülya (2013). Kelâm İlminde Vahyin ve Aklın Yeri, ‘İslâmî İlimlerde Metodoloji – IV Akâid ve Kelâm İlminde Vahyin ve Aklın Yeri’ içinde. İstanbul: Ensar, ss. 115-154.

Altıntaş, Ramazan (1996). İslam Düşüncesinde Tevhid ve Tefrika. Sivas: Cumhuriyet Üniv. İlah. Fak. Dergisi, y. 1, s. 1, ss. 111-121.

Apaydın, H. Yunus (2008). Re’y, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 35, ss. 37-40.

Atay, Hüseyin (1997). Nefis. Ankara: AnkaraÜniversitesi İlahiyat Fakültesi, c. 37, ss.1-58.

Aydınalp, Halil (2010). Sosyal Çatışma ve Din. Bursa: Uludağ Üniversitesi İlah. Fak., c. 19, s. 2. ss. 187-215.

Bulut, Halil İbrahim (2012). Ümmet, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 42, ss. 308-309.

Ceyhan, Semih (2013). Vusûl, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 43, ss. 143-145.

Çağrıcı, Mustafa (2015). İslam’da Birlikte Yaşamanın Ahlaki Temelleri, ‘Hz. Peygamber ve Birlikte Yaşama Ahlakı’ içinde. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları – 1099, ss. 23-35.

Çayır, Kenan & Ceyhan, Müge Ayan (2012). Ayrımcılık, Çok Boyutlu Yaklaşımlar. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, n. 393.

Demirli, Ekrem (2012). Vahdet-i Vücûd, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 42, ss. 431-435.

Hucvirî, Ali b. OsmansCüllâbî (1996). Keşfu’l-Mahcûb, Hakikat Bilgisi, çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh.

Işıtan, İbrahim (2014). Sûfî Psikolojisi, Sülemi’ye Göre Benlik Dönüşümü. Ankara: Divan.

Işıtan, İbrahim (2016). Dergâhlarda Zâhir-Bâtın Bilgi Dengesinin Sûfî Şahsiyet Gelişimine Katkısı ve Şeyh Şâbâ-ı Velî (ö. 976(1569) Örneği. Kastamonu’da İlmî Hayat ve Kastamonu Âlimleri Sempozyum Bildirileri. Katamonu: Kastamonu Üniversitesi / III. Uluslararası Şeyh Şa'ban-ı Veli Sempozyumu, ss. 601-617.

Işıtan, İbrahim (2017). Sûfîlerin Tevhid Anlayışı Ve Boyutları. Karabük: İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, c. 6, s. 5, ss. 3203-3227.

Kara, Mustafa (1995). Fenâ, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 12, ss. 333-335.

Karaağaç, Hilmi (2013). Ehl-i Sünnet’e Göre Tekfir Problematiği. Erzurum: Atatük Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 40, ss. 163-186.

Kaya, Mahmut (1995). Felsefe, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 12, ss. 311-319.

Kaya, Mahmut (2009). Sudur, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 37, ss. 467-468.

Kayaoğlu, İsmet (1986). İslam Kültürünün Doğuşu. Ankara: Ankara Üniv. İlah. Fak., c. 18, ss. 205-211.

Kelâbâzî, Ebubekir Muhammed b. İshak (1992). Ta‘arruf, Doğuş Devrinde Tasavvuf, çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh.

Koca, Ferhat (2004). Mezhep, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 29, ss. 537-542.

Kubat, Mehmet (2011). İslâm Düşüncesinde Aklın Vahiy Karşısındaki Konumu. İstanbul: Milel ve Nihal, İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, c. 8, s. 1, ss. 71-118.

Kuşeyrî, Abdulkerim (1991). Kuşeyrî Risâlesi, çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh.

Kutluer, İlhan (2000). İlhâd, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 22, ss. 93-96.

Kutluer, İlhan (2003). Medeniyet, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 28, ss. 296-297.

Ocak, Ahmed Yaşar (2016). Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler. İstanbul: Timaş.

Öngören, Reşat (2011). Tarikat, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 40, ss. 95-105.

Özköse, Kadir (2007). Tasavvufî Tecrübede Salikin Kendinden Geçme Durumu: Vecd. Ankara: Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, c. 8, s. 18, ss. 65-85.

Özler, Mevlut (2012). Tevhid, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 41, ss. 18-20.

Sancar, Faruk (2013). Toplumsal Birliğin İnşasında Anahtar Kavram “Kardeşlik”: Gazzali Örneği. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 4, ss. 21-41.

Sinanoğlu, Mustafa (2000). İman, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 22, s. 212-214.

Sinanoğlu, Mustafa (2002). Küfür, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 26, ss. 533-536.

Topaloğlu, Bekir (1989). Allah, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 2, ss. 492-493.

Topaloğlu, Bekir (1996). Fırka, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 13, ss. 35.

Uludağ, Süleyman (2006). Nefis, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 32, s. 526-529.

Uludağ, Süleyman (2007). Nûr, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 33, ss. 244-245.

Uludağ, Süleyman (2010). Sülûk, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 38, ss. 127-128.

Uludağ, Süleyman (2012). Tevhid, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 41, ss. 21-22.

Uysal, Enver (2003). Değerler Üzerine Bazı Düşünceler ve Bir Erdem Tasnifi Denemesi: İnsanî Erdemler–İslâmî Erdemler. Bursa: Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, c. 12, s. 1, ss. 51-69.

Üzüm, İlyas (2004). Mezhep, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 29, ss. 526-532.

Üzüm, İlyas (2010). Şeytan, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 39, ss. 99-101.

Yaran, Rahmi (2012). Şehitlik ve İlgili Fıkhî Hükümler. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, y. 42, s. 1, ss. 211-220.

Yavuz, Şevket (2006). İslam’ın Ötekileştirmeye Meydan Okuması Veya ‘Ontolojik Öteki’den ‘VasıfsalÖteki’ne İntikalin Macerası. Konya: Mârife, y. 6, s. 3, ss. 135-156.

Yavuz, Yusuf Şevki (2012). Te’vil, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 41, ss. 27-28.

Yavuz, Yusuf Şevki (2013). Akâid İlminde Vahyin ve Aklın Yeri, ‘İslâmî İlimlerde Metodoloji – IV Akâid ve Kelâm İlminde Vahyin ve Aklın Yeri’ içinde. İstanbul: Ensar, s. 29-112.

Yılmaz, Hasan Kâmil (1993). Cem‘, DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 7, ss. 278-279.

Yılmaz, M. Faik (2008). Dinin Anlaşılması Bağlamında Kutsal Metinleri Anlama Problemi, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi. Ankara: Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, II, ss. 725-746.

Yücedoğru, Tevfik (2006). Kur’ân’da İman Kavramı. Bursa: Uludağ Üniv. İlah. Fak. Dergisi, c. 15, s. 2, ss. 77-89.

Published

2018-07-02

How to Cite

Işıtan, İbrahim. (2018). Farklı İslâmî Kimliklerin Birlikte Yaşama Problemi ve Çözüm Önerileri Sufi Psikolojisi Açısından Bir Giriş Denemesi / The Problem of Coexistence of Different Islamic Identities and Suggestions for Solution an Entrance in Terms of Sufi Psychology. Journal of History Culture and Art Research, 7(2), 653-666. https://doi.org/10.7596/taksad.v7i2.1507