İznik Çini Fırınları Kazı Buluntularından Çini Örneklerin Değerlendirilmesi / Evaluation of Iznik Tiles Examples from Iznik Tile Excavation

Abstract

Abstract

Iznik Excavations, which deal with the historical and cultural heritage of Iznik collectively and in various aspects, are examined in two periods. First period excavations were started with the studies of Dr. Oktay Aslanapa’s Orhan İmaret and Bath. After two years studying in the Orhan Imaret,  the researches were directed on tiles and ceramics that provided the original fame to Iznik. It was aimed to identify the production centers and techniques of the Ottoman ceramics and tiles, which were named according to the places where they were bought, and to open the kilns and workshops where they were produced. With the excavation and drilling activities carried out regularly, including 1969; with the deformation and burnt fragments, semi-finished fragments, baked goods, as well as furnace residues that have collapsed while being filled inside it is proved to scientific community that while the Ottoman ceramics which are tried to be defined with names such as Miletus ware, Golden Horn ware, Damascus ware, Rhodes ware, it was defined that the main and important production center of their is İznik,

Because of the team concentrated on Van Excavation, the researches were ended in İznik 1969,  but the kiln ruins emerged during the road studies in 1980 conduced to restart of the studies with the name of II. Period and Iznik Tile Kilns Excavation in 1981.  Since 1981, three years had been devoted to drilling in a very wide area in the empty spaces.  In 1983, the regular excavations were started with the drilling activities executed in the eastern region of II. Murat Bath which was coded as BHD, also known as the Municipal Baths gives rich finds.

As a result of the excavation work concentrated on the specified area, many finds from the period in which production continued here between the conquest of the city in 1331 and the beginning of the 18th century were unearthed. Besides the confirmation of the data previously collected about Iznik tile and ceramic art, these finds contributed to obtaining new information in terms of technique/production, form, design and composition.

This studyaimstoin traduce the interesting tile finds uncovered in Iznik Excavations and to conduct and evaluation.  We will concentrate on the similarities between the tiles unearthed in the excavations and the tiles used in the Ottoman Era buildings and the pieces we know from the collections.

Öz

İznik’in tarihi ve kültürel mirasını toplu olarak ve çeşitli yönleriyle ele alan İznik Kazıları iki dönem halinde incelenir. I. Dönem çalışmaları Prof. Dr. Oktay Aslanapa’nın Orhan İmareti ve Hamamı Kazısı ile başlamıştır. İki sezon süren Orhan İmareti çalışmalarının ardından İznik’e asıl ününü sağlayan çini ve seramikle ilgili araştırmalara yönelinmiştir. Çalışmalarda genellikle satın alındıkları yerlere göre isimlendirilen Osmanlı seramik ve çinilerinin üretim merkezlerini ve tekniklerini tespit yanında, üretildikleri fırın ve atölyeleri de açığa çıkarmak amaçlanmıştır. 1969 yılı da dâhil olmak üzere düzenli olarak sürdürülen kazı ve sondaj çalışmalarıyla; Milet işi, Haliç işi, Şam işi, Rodos işi gibi isimlerle tanımlanmaya çalışılan Osmanlı seramik ve çinilerinin asıl ve önemli üretim merkezinin İznik olduğu, deforme ve yanık parçalar, yarı mamul fragmanlar, pişirim malzemeleri yanında içi doluyken çökmüş durumda bulunan fırın kalıntılarıyla bilim çevrelerine kanıtlanmıştır. 1969 yılından itibaren ekibin Van Kazısına ağırlık vermesi nedeniyle İznik’te son verilen araştırmalara, 1980 yılındaki yol çalışmaları sırasında ortaya çıkan fırın kalıntısının değerlendirilmesinin ardından, 1981 yılından itibaren II. Dönem ve İznik Çini Fırınları Kazısı adı ile yeniden başlanmıştır. 1981 yılından itibaren üç yıl oldukça geniş bir ekiple boş alanlardaki sondajlara ağırlık verilmiştir. 1983 yılında, BHD olarak kodladığımız Belediye Hamamı olarak da bilinen II. Murat Hamamı’nın doğusundaki alanda yapılan sondajların zengin buluntu vermesiyle düzenli kazı çalışmalarına bu bölgede başlanmıştır.

Söz konusu alanda yoğunlaşan kazı çalışmalarımız sonucunda, kentin fethedildiği 1331 yılından burada üretimin sürdüğü XVIII. yüzyıl başlarına kadar uzayan sürede İznik’te Osmanlı çini ve seramik üretiminin bütün üslup dönemlerine ait çok sayıda buluntu ele geçirilmiştir. Bu buluntular, İznik çini ve seramik sanatına ilişkin önceden bilinen bilgilerin doğrulanmasının yanı sıra teknik/üretim, form, desen ve kompozisyon açısından yeni bilgilere ulaşmamızı sağlamıştır.

Bu çalışmada, İznik Kazılarında ele geçen çini buluntuların ilgi çekicilerinin tanıtılması ve değerlendirmelerinin yapılması amaçlanmaktadır.  Kazı buluntusu çinilerin, Osmanlı Dönemi yapılarında kullanılan çiniler ve koleksiyonlardan tanınan parçalarla benzerlikleri üzerinde durulacaktır.