Ibn Arabi, Malami-Bayrami Dervish Order and the 17th Century Ottoman Balkans / İbn Arabî, Melamî-Bayrâmî Tarikatı ve 17 Yüzyılda Osmanlı Balkanları

Authors

  • Ali Efdal Özkul Near East University, Faculty of Arts and Science, Department of History, Nicosia, North Cyprus. Near East University, Near East Institute, Nicosia, Cyprus
  • Slobodan Ilić Near East University Faculty of Arts and Science, Department of History, Nicosia, Cyprus.

DOI:

https://doi.org/10.7596/taksad.v6i6.1224

Keywords:

Ibn Arabi, Sufism, Ottoman, Balkans, Malami-Bayrami, İbnü‘l-Arebî, Tasavvuf, Osmanlı, Balkanlar, Melami-Bayrami.

Abstract

Abstract

The controversy concerning the spiritual legacy of Muhy al-din ibn ‘Arabi (d. 1240) in the intellectual life of the Ottoman Empire reached its peak in the first decades of the 17th century. It is only natural that the most important protagonists in the related discourse were members of dervish orders whose teachings were more deeply influenced by the work of the magister magnus, Halwati and Bayrami in particular. The same years also witnessed an endeavour on the part of Malami-Bayrami order to be reconciled with the state authorities and the orthodox ulema, and to regain its prestige which had been seriously imperilled by a chain of trials and eventual persecution of its heterodox protagonists Isma’il Ma’shuqi (d. 1538), Husam al-din Anqarawi (d. 1557), and lastly Malami qutb Hamza Bali (d. 1573) and his Bosnian followers. Especially active were two Balkan murids of Hamza Bali’s successor Hasan Qabaduz (d. 1601): Husayn Lamakani (d. 1625), and ‘Abd Allah Bosnawi (d. 1644). The latter was the most fervent defender of Ibn ‘Arabi and apologist of wahdat al-wujud among his Ottoman contemporaries, and was generally known as commentator of Ibn ‘Arabi’s magnum opus Fusus al-Hikam.

Öz

Muhyuddîn ibn ‘Arabi’nin (ö. 1240) Osmanlı İmparatorluğu’nun entelektüel hayatında bıraktığı manevi mirası üzerine tartışmalar 17. yüzyılın ilk on yılında zirveye ulaşmıştır. İbn-i Arabi’nin öğretilerinde, Şeyh-i Ekber’in eserinin en fazla etki bıraktığı tarikatların (özellikle Halvetî ve Bayrâmî) üyelerinin, ilgili diyalogda en önde gelenler arasında olmaları gayet doğaldır.

Söz konusu dönem Melamî-Bayramî tarikatının devlet otoritesi ve ulema ile barışma teşebbüsüne denk gelmekteydi. Adı geçen tarikatın itibar kazanmasında Hamza Bali’nin halifesi Hasan Kabaduz (ö. 1601)’un Balkan asıllı müritleri olan Hüseyin Lamekani (ö. 1625) ve Abdüllah Bosnevi (ö. 1644) önemi büyüktür. Ibn ‘Arabi’nin Osmanlı Devleti’ndeki çağdaşları arasında vahdet-i vücûdun en önemli savunuculardan sayılan Abdüllah Bosnevî, İbnü ‘l-Arebî’nin başyapıtı Fusûsu‘l-Hikem’ın şarihi olarak alelumum ün kazanmıştır.

Author Biographies

Ali Efdal Özkul, Near East University, Faculty of Arts and Science, Department of History, Nicosia, North Cyprus. Near East University, Near East Institute, Nicosia, Cyprus

20 Haziran 1972 Gazimağusa’da doğdu. Lefkoşa Türk Maarif Koleji’nden mezun oldu (1990). Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünü bitirdi (1991-1995). Bitirme tezi olarak Lefkoşa’nın 4 Numaralı Şeriye Sicili (H. 1043-1046) adlı çalışmayı yaptı. Aynı Üniversitenin Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Lefkoşa’nın 17 Numaralı Şer‘î Mahkeme Sicili (H. 1157-1161/1744-1748) başlıklı tezle yüksek lisansını tamamladı (1995-1998). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü’nde Kıbrıs Adasının Sosyo-Ekonomik Tarihi (1726-1750)başlıklı doktora tezini yaptı (1998-2002). 2004 tarihinde Yardımcı Doçent, 2007 yılında Doçent ve 2014 yılında Profesör oldu.

Kıbrıs adasının sosyal, ekonomik ve siyasî tarihi ile Türkiye Cumhuriyeti Tarihi konularında yayımlanmış çeşitli ulusal ve uluslararası birçok kitap, makale ve bildirileri bulunmaktadır. Bunların yanı sıra Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Milli Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlığı bünyesindeki öğretmenlere ve Turizm ve Kültür Bakanlığı bünyesindeki rehberlere çeşitli dönemlerde Hizmetiçi Eğitim Seminerleri vermiştir.

Hâlen Yakın Doğu Üniversitesi’nde Öğretim Üyeliğinin yanı sıra Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma Merkezi Müdürlüğü ile Tarih Öğretmenliği ve Tarih Bölümleri Başkanlığı görevlerini sürdürmektedir. Ayrıca Milli Tarih Müzesi Bilim Kurulu Başkanlığını da yapmaktadır.

Slobodan Ilić, Near East University Faculty of Arts and Science, Department of History, Nicosia, Cyprus.

Slobodan İliç 1961 Saraybosna’da doğdu. Lisans eğitimini, Saraybosna Üniversitesi’nde (1986: Türkoloji-İranistik, 1987: Arabistik-Türkoloji), ve Osmanlı Tarihi yüksek lisans eğitimini Belgrad Universitesi’nde (1992) tamamladıktan sonra, Otto-Friedrich-Universität Bamberg, Almanya’da doktora tezini yaptı. Ilk kitabi, “Hüseyin Lamekani. Ein osmanischer Dichter und Mystiker und sein literarisches Werk” 1999’da prestijli Otto Harassovitz, Wiesbaden yayınevi tarafından yayınlandı. En son kitabı, “Evliya Çelebi in Bosnia and Dalmatia. The Relevant Section of the Seyahatname”, Brill (Leiden)yayınevi tarafından kabul edilmiştir. “Middle East Literature” (Cambridge) dergisinin yayın kurulu üyesi, Uluslararası Osmanli ve Osmanlı Öncesi Araştırmaları Komitesi’nin (CIEPO) asbaşkanı, Osmanlı İktisadi ve İctimai Tarihi Araştırmaları Komitesi’nin İcra Kurulu üyesidir. Ağırlıklı Balkan ve Anadolu tasavvufu ve heterodoks hareketleri konularında çok sayıda sunum ve yayını var. Brill Encyclopedia of Islam 3. edisyonunun yazarları arasında bulunuyor. 40tan fazla uluslararası bilimsel konferansa katılmıştır. 2012’den beri doçent olarak YDU Tarih Bölümü öğretim üyesidir. YDU Rumi Enstitüsü Yönetim Kurulu üyesi ve Şemsi Tebrizi araştırma azası olarak 2004-2005’te Lefkoşa Mevlevihanesi’nde Mevlana ve Mesnevi üzerine bir dizi halka açık konferans vermiştir.

References

Abdulah-efendija Bošnjak (2011). Tumačenje dragulja poslaničke mudrosti. (Translated by Rešid Hafizović). Sarajevo: Ibn Sina.

Atay, H. (1987). İlmî Bir Tenkit Örneği Olarak İbn Kemal Paşa’nın Muhyiddin b. Arabî Hakkında Fetvâsı. Şeyhülislam İbn Kemal Sempozyumu, Tebliğler ve Tartışmalar. Ankara: Türkiye Diyânet Vakfı, pp. 267.

Bašagić, S. (1912). Bošnjaci i Hercegovci u islamskoj književnosti. Sarajevo: Zemaljska štamparija.

Ćehajić Dž. (1982). Šejh Abdullah Bošnjak “Abdi” bin Muhamed al-Bosnevi. Zbornik radova ITF u Sarajevu (Vol 1, pp.76-83). Sarajevo.

Davud el-Kayseri (2015). Mukaddemat. Fususu’l Hikem’e Giriş. Istanbul: İnsan Yayınları.

Davud-i Qaysari. (1300 h.). Matla’ Husus al-Kilam fî Ma’ani Fususi al-Hikam. Bombay.

Dindar, B. (1975). Scheich Badr al-Din Mahmud et ses Waridat (PhD Thesis). Paris.

Ernst, C. (1985). Controversies over Ibn ‘Arabîs Fusûs: The Faith of Pharaoh. Islamic Culture (Vol 59, pp. 259-66)

Hafizović, R. (1987). Ali dede Bošnjak i njegova filozofsko-sufijska učenja (PhD Thesis, University of Sarajevo).

Ibn al-Jawzī, Abū al-Faraj ʻAbd al-Raḥmān ibn ʻAlī, & Hamdan, H. (2014). The devil's deceptions: Being a translation of his masterpiece 'Talbīs iblīs'. Birmingham: Dār as-Sunnah.

Ibn Taymiyya, Taki al-din (1381-86 h.) Majmu’at Fatawa. Riyad.

Ibn Teymiyye (2007). Vahdet-i Vücudçü Hezeyanlara İbn Teymiyye’nin Cevabı. (Translated by M. Beşir Eryarsoy). Istanbul: Ümmülkura Yayınevi.

Ilić, S. (1999). Hüseyin Lāmekānī. Ein osmanischer Dichter und Mystiker und sein literarisches Werk. Wiesbaden: Harrassowitz.

Ilić, S. (2003). Lâmekânî Hüseyin Efendi. In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Vol. 27, pp. 94-95). Istanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.

Isma’il Haqqi Bursevi (1986-91). Commentary on Fusus al- Hikam by Muhyiddin Ibn ‘Arabi (Ed. Bulent Rauf et al., 4 vols). Oxford/Istanbul: Muhyiddin Ibn ‘Arabi Society.

Kartal A. (1994). Bursa’da Bosnali bir Melâmî Abdullah Bosnevi. Hayatı, Eserleri ve Bir Kasidesi. TC Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Vol. 6, pp. 297-311). Bursa.

Kasumović, I. (1981). Traktat o transcedentnom ljudstvu Ali-dede Bošnjaka. Prilozi za orijentalnu filologiju. (Vol. 31, pp. 99-110). Sarajevo.

Katip Çelebi (2008). Mizanü’l-Hakk Fi İhtiyari’l-Ehakk (Translated by Süleyman Uludağ and Orhan Şaik Gökyay). Istanbul: Kabalcı Yayınları.

La’lizade, Abdülbâkî (2001). Aşka ve Aşıklara Dair / Melami Büyükleri-Sergüzeşt. Istanbul: Furkan.

Ms. Berlin, Staatsbibliothek, Ms. or. oct. 2761.

Ms. Istanbul, Millet Ktp., Emiri Şer'iyye 1051.

Ms. Istanbul, Süleymaniye Ktp., Halet Ef. 800.

Ms. Sarajevo, Gazi Husrev-begova biblioteka 3049.

Ms. Vaticano, Biblioteca Vaticana, Vat. Turco 335.

Shelley, C. (1995). Abdullah Effendi. Commentator of the Fusûs al-Hikam. Journal of the Muhyiddin Ibn ‘Arabi Society. (Vol 17). Oxford.

Tahir. M. (1333 h.). Osmanlı Müellifleri. (Vol. 1, pp. 43-46). Istanbul: Matba’a-yı ‘Âmire.

Tek, A. (2007). Melâmet Risaleleri, Bayrami Melâmiliğine Dair. Bursa: Emin Yayınları.

Tek, A. (2008). Ibnü’l-‘Arabî’yi Müdâfaa Amacıyla Kaleme Alınan Fetvâlar. Tasavvuf (Vol 9/21, pp. 281-301).

Downloads

Published

2017-12-30

How to Cite

Özkul, A. E., & Ilić, S. (2017). Ibn Arabi, Malami-Bayrami Dervish Order and the 17th Century Ottoman Balkans / İbn Arabî, Melamî-Bayrâmî Tarikatı ve 17 Yüzyılda Osmanlı Balkanları. Journal of History Culture and Art Research, 6(6), 328-335. https://doi.org/10.7596/taksad.v6i6.1224